ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΟΧΗ (ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - 13η ΕΝΟΤΗΤΑ)

  

ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Τι είναι το απαρέμφατο ;

• Το απαρέμφατο είναι άκλιτος τύπος του ρήματος ( δηλαδή δεν κλίνεται ) που, όταν συνοδεύεται από άρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό.
• Έχει διάθεση, φωνή, χρόνους αλλά δεν έχει πτώσεις ούτε αριθμό.
• Ονομάζεται έτσι γιατί δεν φανερώνει ( ἀ στερητικό + παρεμφαίνω) συγκεκριμένο πρόσωπο και αριθμό, γιατί δεν έχει καταλήξεις.

Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων ;

	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ	ΑΟΡΙΣΤΟΣ	ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
Φωνηεντόληκτα	-ειν      τοξεύειν	-σειν τοξεύσειν	-σαι   τοξεῦσαι	-κέναι     τετοξευκέναι
Ουρανικόληκτα	-ειν    πράττειν	-ξειν   πράξειν	-ξαι   πρᾶξαι	-χέναι      πεπραχέναι
Χειλικόληκτα	-ειν    γράφειν	-ψειν   γράψειν	-ψαι   γράψαι	-φέναι      γεγραφέναι
Οδοντικόληκτα	-ειν     πείθειν	-σειν     πείσειν	-σαι      πεῖσαι	-κέναι      πεπεικέναι

Προσοχή! 

 
· Μόνο οι παραπάνω χρόνοι σχηματίζουν απαρέμφατο, δηλαδή ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.
· Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
· Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό. 

   π.χ. γε-γραφέναι
· Το απαρέμφατο του ρήματος εἰμί είναι : εἶναι

Το απαρέμφατο διακρίνεται σε έναρθρο ( με άρθρο ) π.χ. τό λακωνίζειν

και σε άναρθρο ( χωρίς άρθρο ) π.χ. φιλοσοφεῖν 

 Τι γνωρίζουμε για το έναρθρο απαρέμφατο ;

• Όπως λέει και το όνομά του, συνοδεύεται πάντα από το άρθρο του ουδέτερου γένους ( τό ).
• Το άρθρο κλίνεται κανονικά μόνο στον ενικό αριθμό ενώ το απαρέμφατο δεν αλλάζει.   π.χ. τό πράττειν, τοῦ πράττειν, τῷ πράττειν, τό πράττειν
• Λειτουργεί ως αφηρημένο ουσιαστικό.
• Λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση, εμπρόθετος προσδιορισμός κ.α.                                                       π.χ. Τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν. ( εδώ το έναρθρο απαρέμφατο τό λακωνίζειν λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος ἐστί )
• Δέχεται άρνηση μή.

Τι γνωρίζουμε για το άναρθρο απαρέμφατο ;

• Όπως λέει και το όνομά του, δεν συνοδεύεται από άρθρο.
• Έχει πολλές συντακτικές χρήσεις αλλά κυρίως λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.
• Διακρίνεται σε ειδικό και τελικό.

Ειδικό απαρέμφατο	Τελικό απαρέμφατο
Μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως»	Μεταφράζεται με τη λέξη «να»
Εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «γνωρίζω», «λέω», «νομίζω», «αντιλαμβάνομαι» κ.α.	Εξαρτάται από ρήματα που  σημαίνουν «θέλω», «μπορώ»,  «προτρέπω», «απαγορεύω» κ.α.
Δέχεται άρνηση οὐ	Δέχεται άρνηση μή
π.χ. Λέγουσι με σοφόν εἶναι.      Λένε ότι είμαι σοφός.	π.χ. Βούλομαι ταῦτα πρᾶξαι.       Θέλω να πράξω αυτά.

 Πότε το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο και πότε ως υποκείμενο ;

Το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.

Προσωπικά ρήματα είναι αυτά που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
π.χ. Ἐλεγον οὐκ εἶναι αὐτόνομοι.
Απρόσωπα ρήματα είναι αυτά που απαντούν μόνο στο γ’ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Τα συνηθέστερα είναι τα εξής :
δεῖ ( =πρέπει ), χρή ( =πρέπει, είναι ανάγκη ), προσήκει ( =ταιριάζει ) κ.α.

Οι απρόσωπες εκφράσεις είναι φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή επίρρημα και το γ’ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμί και ἔχω.
π.χ. καλόν ἐστι ( = είναι καλό ), δίκαιον ἐστι ( είναι δίκαιο ), καλῶς ἔχει ( =είναι καλό ) κ.α.

π.χ. Προσήκει ὑμῖν ἀγωνίζεσθαι.
π.χ. Καλόν ἐστι τοῦτο μαθεῖν. 

ΠΗΓΗ : http://www.e-philologika.edu.gr

 Σχηματισμός απαρεμφάτου στην ενεργητική και μέση φωνή των βαρύτονων ρημάτων. from Χρήστος Τσατσούρης

 

Διαβάστε για τη μετοχή εδώ : http://www.e-philologika.edu.gr/2013/05/blog-post_11.html 

Μετοχή - Ασκήσεις :

  Α.  Να αναγνωρίσετε γραμματικά (χρόνος, γένος, πτώση, αριθμός) τις 

μετοχές του κειμένου:

            Ἑρμῆς ἐν σπαργάνοις ἔτι ὤν είς Πιερίαν παραγίγνεται κλέψων τάς βοῦς τοῦ Ἀπόλλωνος. Κομίσας δ’ αὐτάς εἰς τήν Πύλον ἐν σπηλαίω ἀπέκρυψεν. Ἐκεῖθεν εἰς 
Κυλλήνην ὤχετο. Ἀπόλλων εἰς Κυλλήνην ἔρχεται καί τούς ἐνταῦθα διαμένοντας 
ἀνακρίνει. Οὗτοι δέ λέγουσιν ὡς οὐκ ἐγίγνωσκον τόν ἠρπακότα ταύτας. Ἀπόλλων 
δέ μανθάνει τόν κεκλοφότα ἐκ τῆς μαντικῆς. Εὐθύς δέ πρός τήν Μαῖαν, μητέρα οὖσαν 
τοῦ Ἑρμοῦ, παραγίγνεται καί τόν παῖδα μηνύει.Ἡ δέ δεικνύει τοῦτον ἐν σπαργάνοις 
ὄντα.

Β.  Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των μετοχών:

1.      Ὁ κακῶς ………………….. (βασιλεύω, ενεστ.) φθονερός ἐστι.

2.       Οἱ Ἕλληνες ἔμαθον Κῦρον ……………………….. (θνήσκω, παρακ.)

3.      Εὐρήσεις πολλούς τῶν ἀνθρώπων ἀδικωτάτους ………………. (εἰμί,ενεστ.)

4.      Σωκράτης ἔχαιρεν ………………….. (ἀκούω, αόρ.) ταῦτα.

5.      Ἧλθεν …………………. (πείθω, μέλλ.) τούτους.

6.      Πατρικός ἡμῖν φίλος τυγχάνεις…………………………(εἰμί, ενεστ.)

7.      Διώξομεν τούς ………………………..(λύω, μέλλ.)

8.      Ἡ πόλις κολάζει τούς κακῶς ……………………….(λέγω, ενεστ.)

9.      Τοσαῦτα κακά ………………………..(πράττω, αορ.) δίκην οὐκ ἔδοσαν.

10.  Διώξομεν τούς ………………………(κελεύω, ενεστ.)

11.  Ὁ …………………..(σώζω, αορ.) τήν πατρίδα μεγάλην τιμήν ἔχει.

12.   Παρεσκευάζοντο ως ……………………..(διώκω, μέλλ.)

 Γ. Να αναγνωρίσετε το είδος των επιρρηματικών μετοχών  (τροπική, χρονική, 
αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική) στις παρακάτω προτάσεις:

1.      Ταῦτα πράξας ἐπορεύετο εἰς Λακεδαίμονα.

2.       Ἀγησίλαος βουλόμενος ἀσκῆσαι τό στράτευμα ἇθλα προύθηκεν.

3.      Παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες.

4.      Τοιαῦτα ποιῶν ἡμᾶς ἐχθρούς ἔξεις.

5.      Οἱ στρατιῶται ἐπορεύοντο ἄδοντες.

6.      Συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον.

7.      Εὐγενής ὤν ἀγενῶς λέγεις.

8.      Τοῦτο λέξων ἔρχομαι.

9.      Ταῦτα λέξας ἔφυγε.

10.  Ἦλθεν ἔχων ναῦς ὁλίγας.

11.  Ἀλέξανδρος ἀπέστειλεν Ἀμύνταν τούς ἐχθρούς διώξοντα.

12.   Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο.

13.  Ἄχθονται οὐκ ἔχοντες ἀργύρια.

14.  Ταῦτα ἔχων ἅπαντα ἔχω.

15.  Οὐδέν ἐρῶ ἔχων εἰπεῖν.

16.  Ἔπλεον πολεμήσοντες.

Δ. Να κλίνετε και στα τρία γένη τη μετοχή ενεστώτα του εἰμί :

       Αρσενικό                                        Θηλυκό                                Ουδέτερο

 ΠΗΓΗ : https://sites.google.com/site/archaiaagymnasiou/home/askeseis-diagonismata/a-15

ΙΛΙΑΔΑ : ΡΑΨΩΔΙΑ Σ -ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ραψωδία Σ (στίχ. 478-616) 

Επεξεργασία α’ ενότητας (στίχ. 478-507)

 α) στίχ. 478: «έπλασε» (πρόκειται για έργο τέχνης;)

 β) Γιατί η ασπίδα χαρακτηρίζεται ως «δυνατήν και μεγάλη»; Ο χαρακτηρισμός αυτός σχετίζεται με τον ήρωα για τον οποίο προορίζεται η ασπίδα;

 γ) Οι τέσσερις πρώτοι στίχοι αποτελούν ένα είδος προλόγου και γιατί;

 δ) Οι  εικόνες  και  οι  σκηνές  με  τις οποίες  διακοσμείται η  ασπίδα σε πόσους ομόκεντρους κύκλους προβάλλονται; Ποια πορεία ακολουθεί η περιγραφή της διακόσμησης, από την περιφέρεια στο κέντρο ή από το κέντρο στην περιφέρεια;

 ε) Τι ήταν;

·       Ο Ωρίωνας:  ……………………………………………………………………………

·       Οι Υάδες:  ………………………………………………………………………………

·       Οι Πλειάδες:  …………………………………………………………………………...

·       Η Μ. Άρκτος: …………………………………………………………………………..

       

 στ) στίχ. 490-495: σε μια  πόλη κατά  τη διάρκεια  ειρήνης  πραγματοποιείται  μια γαμήλια πομπή. Να παρουσιάσετε τις επιμέρους εικόνες:

 ζ) στίχ. 496-507: ένας άλλος  θεσμός  της ειρηνικής-κοινωνικής ζωής είναι αυτός της δικαιοσύνης. Να περιγράψετε  το  σκηνικό και τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Γιατί, κατά τη  γνώμη σας, έχει διατυπωθεί η άποψη  πως  αυτοί  οι  στίχοι  αποτελούν  υπαινιγμό  για  την  άρνηση   του   Αχιλλέα   να  δεχθεί  την αποζημίωση του Αγαμέμνονα;

Επεξεργασία β’ ενότητας (στίχ. 508-539)

α) Η πόλη σ’ αυτήν την ενότητα παρουσιάζεται σε καιρό ειρήνης και ηρεμίας ή σε περίοδο πολέμου και πολιορκίας;

β) Να καταγράψετε τις δύο διαφορετικές απόψεις των πολιορκητών:

γ) Να περιγράψετε και να χαρακτηρίσετε τη συμπεριφορά των πολιορκημένων:

δ) Ποια είναι η θέση των γυναικών, των παιδιών και των γερόντων;

ε) Πώς κρίνετε την παρέμβαση και τη λαμπρή παρουσία της Αθηνάς και του Άρη; (Ομηρική θεολογία)

στ) Να αξιολογήσετε το καρτέρι-ενέδρα ως πολεμική τακτική:

ζ) Να διακρίνετε στη συγκεκριμένη ενότητα τις ακόλουθες φάσεις:

·  πολεμικό συμβούλιο για λήψη αποφάσεων

·  διαπραγματεύσεις μεταξύ εμπόλεμων πλευρών

·  τειχοσκοπία

·  ανάμειξη στη μάχη των δαιμόνων του πολέμου (Έρις & Κυδαιμός)καθώς και της Μοίρας του θανάτου

·  αφαίρεση όπλων και ολοκλήρωση ατίμωσης νεκρών

η) Να αιτιολογήσετε γιατί η σκηνή του πολέμου που αποτυπώνεται στην ασπίδα αποτελεί μικρογραφία του Τρωικού πολέμου:

Επεξεργασία γ’ ενότητας (στίχ. 540-571)

α) Στην ενότητα αυτή προβάλλονται οι τρεις βασικότερες σκηνές της γεωργικής ζωής. Να τις εντοπίσετε:

· Όργωμα:………………………………………………………………………………

· Θερισμός:………………………………………………………………………………

· Τρύγος:………………………………………………………………………………… 

β) Ποια είναι τα σχετικά ήθη και έθιμα που συνόδευαν το όργωμα;

γ) Να διερευνήσετε τη δομή της κοινωνίας όπως αυτή παρουσιάζεται μέσω της σκηνής του θερισμού:

δ) Το γεύμα στο χωράφι τι υποδηλώνει; Να γίνει συσχετισμός με τη σύγχρονη εποχή:

ε) Αν ο Λίνος ήταν ένας απ’ τους θεούς της βλάστησης, για ποιο λόγο γίνεται η αναφορά του στη συγκεκριμένη ενότητα;

στ) Ποιες εποχές του χρόνου διατρέχουν την ασπίδα μέσα από τις αγροτικές εργασίες;

ζ) Σε ποια σημεία της ενότητας φαίνεται ότι ο Όμηρος είχε ακριβείς γνώσεις των γεωργικών εργασιών;

Επεξεργασία δ’ ενότητας (στίχ. 572-588)

α) Στην ενότητα αυτή προβάλλονται δύο σκηνές από την ποιμενική ζωή. Αφού τις εντοπίσετε, να σχολιάσετε τη βασική διαφορά τους:

β) Να παρουσιάσετε σκηνές από τη ζωή των κτηνοτρόφων:

γ) Να διακρίνετε δύο οπτικές και δύο ηχητικές εικόνες:

δ) Να σχολιάσετε την υπεροχή του δυνατού ως επιλογή της φύσης.

ε) Η σχέση ανθρώπου και φύσης καθώς και η εργασία ως στοιχείο πολιτισμού πώς προβάλλονται μέσω του συγκεκριμένου αποσπάσματος;

στ) Η σκηνή με το «χωλό» (=κουτσό) βοσκό τι υπονοεί και πού στοχεύει;

ζ) Ποια εικόνα της συγκεκριμένης ενότητας σας προκάλεσε τη μεγαλύτερη εντύπωση και γιατί;

Επεξεργασία ε’ ενότητας (στίχ. 589-612)

α) Γιατί – κατά την άποψή σας - γίνεται αναφορά στην τέχνη του Δαίδαλου, το χορό της Αριάδνης και την Κνωσό;

β) Να παρουσιάσετε τη σκηνή του χορού:

γ) Να αναλύσετε την παρομοίωση (στίχ. 598-601).

δ) Ποια είναι η παρουσία του αοιδού στην ασπίδα και γιατί επιλέγει τη συγκεκριμένη σκηνή;

ε) Στον πέμπτο κύκλο της ασπίδας παριστάνεται ο Ωκεανός. Οι αρχαίοι Έλληνες τον φαντάζονταν ως ένα ποτάμι που περιβάλλει την επίπεδη γη και οριοθετεί τον ορατό κόσμο. Να παρουσιάσετε αυτήν την αντίληψη.

στ) Εκτός από την ασπίδα, για ποια άλλα όπλα γίνεται λόγος; Η αναφορά έχει μεγάλη έκταση και γιατί; Τα όπλα αυτά είναι αμυντικά ή επιθετικά;

 

Επεξεργασία στ’ ενότητας (στίχ. 613-616)

α) Οι τελευταίοι αυτοί στίχοι συγκροτούν τον επίλογο της κατασκευής των όπλων του Αχιλλέα αλλά και την αρχή νέας δράσης. Γιατί;

β) Να αναλύσετε την παρομοίωση (στίχ. 616)

γ) Ο όρος «έκφραση» αποτελεί τεχνικό όρο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Θεωρείται η περιγραφή ενός ανθρώπου, αντικειμένου, τόπου κ.λ.π. και μπορεί η περιγραφή να αναφέρεται σε κάτι υπαρκτό ή να είναι φανταστική. Η περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα είναι «έκφραση» κι αν ναι, το περιεχόμενό της είναι πραγματικό ή φανταστικό;

δ) Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η ασπίδα του Αχιλλέα παρουσιάζει έναν πλούτο αντιθέσεων. Να παρουσιάσετε τις σημαντικότερες από αυτές:

ε) Η σχέση ανθρώπου και φύσης καθώς και η εργασία ως στοιχείο πολιτισμού πώς προβάλλονται μέσω του συγκεκριμένου αποσπάσματος;

στ) Από άποψη αφηγηματικής τεχνικής πώς λειτουργεί η περιγραφή της ασπίδας και γιατί;

ζ) Πολλές σκηνές της ασπίδας φανερώνουν ότι οι άνθρωποι της ομηρικής εποχής είχαν αναπτύξει αρκετά αξιόλογο πολιτισμό. Να εντοπίσετε αυτές τις εικόνες και να παρουσιάσετε τα στοιχεία πολιτισμού.

ΠΗΓΗ : http://mariagrivakou.blogspot.gr