" ΔΥΟ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ " - ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΗΓΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

α. Ο Ιωάννης Κωλέττης για τη Μεγάλη Ιδέα 

Διά την γεωγραφικήν της θέσιν η Ελλάς είναι το κέντρον της Ευρώπης˙ ισταμένη και έχουσα, εκ μεν δεξιών την Ανατολήν, εξ αριστερών δε την Δύσιν, προώρισται, ώστε διά μεν της πτώσεως αυτής να φωτίση την Δύσιν, διά δε της αναγεννήσεως την Ανατολήν. Το μεν πρώτον εξεπλήρωσαν οι προπάτορες ημών, το δε δεύτερον είναι εις ημάς ανατεθειμένον˙ εν τω πνεύματι του όρκου τούτου και της μεγάλης ταύτης ιδέας είδον πάντοτε τους πληρεξουσίους του έθνους να συνέρχωνται διά να αποφασίσωσιν ουχί πλέον περί της τύχης της Ελλάδος, αλλά της ελληνικής φυλής. Πόσον επεθύμουν να ήτο[ν] παρόντες σήμερον Γερμανοί, Ζαΐμαι, Κολοκοτρώναι, οι άλλοτε της Εθνικής Συνελεύσεως πληρεξούσιοι, και αυτοί οι δραξάμενοι τα όπλα επί τω γενικώ τούτω σκοπώ, διά να συνομολογήσωσι μετ’ εμού πόσον εμακρύνθημεν της μεγάλης εκείνης της πατρίδος ιδέας, την οποίαν εις αυτό του Ρήγα το τραγούδι είδομεν κατά πρώτον εκπεφρασμένην. Εν ενί πνεύματι τότε ηνωμένοι, όσοι είχομεν το επώνυμον Έλληνες, εκερδίσαμεν μέρος του όλου σκοπού.

 Ι. Κωλέττης, Λόγος στην Εθνοσυνέλευση, 14 Ιανουαρίου 1844.

Πηγή: Κ.Θ. Δημαράς, Ελληνικός Ρωμαντισμός, Ερμής, Αθήνα 1982, σ. 405-406.

 β. Ο αντιμοναρχικός πολιτικός και συγγραφέας Γ. Φιλάρετος για τη Μεγάλη Ιδέα

Εις ποίαν εποχήν κατεγίναμεν ειλικρινώς και ειργάσθημεν επιμόνως υπέρ της υλικής προαγωγής ημών, ήτις είναι ο στύλος τής καλώς εννοουμένης ηθικής αναπτύξεως; Εάν ύπαρξη στιγμή, καθ’ ην δεν μας διαιρούσι πάθη πολιτικά εσωτερικώς ή δεν συρόμεθα από το δέλεαρ πολιτικού ταχυδακτυλουργού εις υψηλάς, συνταγματικάς θεωρίας εξαντλούμενοι, αναμφισβητήτως απασχολούμεθα εις την Μεγάλην Ιδέαν, εξασθενούμενοι με το όνειρον τού να ίδωμεν την ελληνική σημαίαν, κυματίζουσαν εις την Αγίαν Σοφίαν.
Γ. Φιλάρετος, εφημ. Εύβοια, 22.1.1876.

Πηγή: Ε. Σκοπετέα, Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα, Πολύτυπο, Αθήνα 1988, σ. 360.

ΕΡΩΤΗΣΗ : 

Αφού μελετήσετε τις πηγές α και β και τις συνδυάσετε με τις γνώσεις σας να  παρουσιάσετε τις απόψεις που υιοθετούν οι συντάκτες τους απέναντι στη Μεγάλη Ιδέα.

 

 ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

Η πρώτη πηγή αποτελεί απόσπασμα από το λόγο του πρωθυπουργού Ι. Κωλέττη στην Εθνοσυνέλευση το 1844. Ο ομιλητής παρουσιάζει αρχικά τη σημαντική γεωγραφική θέση της Ελλάδας ανάμεσα στην Δύση, που αντιπροσωπεύουν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και στην Ανατολή , όπου κυριαρχεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τονίζει την ιδιαίτερη συνεισφορά του Βυζαντίου, το οποίο με την πτώση του έδωσε τα φώτα στην Ευρώπη, καθώς οι βυζαντινοί λόγιοι που κατέφυγαν εκεί συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη των γραμμάτων και του πολιτισμού. Όπως οι πρόγονοί τους έτσι και οι τωρινοί Έλληνες θεωρεί ο Κωλέττης ότι έχουν ένα νέο καθήκον, να δραστηριοποιηθούν για την αναγέννηση των υπόδουλων αδελφών τους. Χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο Μεγάλη Ιδέα (ιδέα για την οποία αξίζει να αγωνιστεί κανείς), επισημαίνοντας ότι οι αντιπρόσωποι του Έθνους δεν πρέπει να ενδιαφέρονται μόνο για το ελληνικό κράτος, αλλά και για τους ελληνικούς πληθυσμούς που ήταν αλύτρωτοι, δηλαδή ακόμη υπόδουλοι κυρίως στους Οθωμανούς. Άλλωστε πιστεύει πως όλοι όσοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία των Ελλήνων, ξεκινώντας ακόμη από το Ρήγα, θα συμφωνούσαν μαζί του ότι μόνο ένα μέρος από τον αρχικό τους σκοπό έχει υλοποιηθεί. Πράγματι το πρώτο ελληνικό κράτος ήταν περιορισμένο εδαφικά, ενώ έξω από τα σύνορά του ζούσαν και ευημερούσαν πολλαπλάσιοι ελληνικοί πληθυσμοί. 

Η δεύτερη άποψη εκφράζεται σε άρθρο του αντιμοναρχικού πολιτικού και συγγραφέα Γ. Φιλάρετου. Ο συντάκτης υποστηρίζει ότι οι Έλληνες ποτέ στην ουσία δεν ασχολήθηκαν ειλικρινά με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, την οποία θεωρεί βάση για τη γενικότερη αναγέννησή της. Επισημαίνει τα αρνητικά φαινόμενα στην πολιτική ζωή της Ελλάδας, όπως τα κομματικά πάθη και τους ανάξιους πολιτικούς, που πιστεύει ότι παρασύρουν τους Έλληνες σε φαντασιώσεις. Θεωρεί ότι δεν πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για το έθνος η επίτευξη της Μεγάλης Ιδέας, αλλά η οικονομική ανάπτυξη που θα φέρει την Ελλάδα  στην τροχιά των βιομηχανικών χωρών της Δύσης. Υποστηρικτής της ίδιας άποψης ήταν και ο αρχηγός του αγγλικού κόμματος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Ωστόσο η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της σχεδόν, υιοθέτησε τη Μεγάλη Ιδέα, η οποία αποτέλεσε και την επίσημη κρατική πολιτική μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.