ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 11ο ΑΙΩΝΑ (ΙΣΤΟΡΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 11^ο ΑΙΩΝΑ (1025-1081)

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.    Κωνσταντινούπολη, αρχές 12ου αιώνα. Ο Μιχαήλ, βυζαντινός λόγιος, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγγραφή των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την κρίσιμη εποχή ανάμεσα στο 1025 – 1081 . Θα ξεκινήσει βέβαια με μια αναδρομή στο παρελθόν και συγκεκριμένα στα χρόνια των Μακεδόνων βασιλέων. Είναι ωστόσο τόσα πολλά και θαυμαστά τα επιτεύγματα της μακεδονικής δυναστείας, που δεν ξέρει τι να πρωτοαναφέρει. Βοήθησέ τον να καταγράψει τα σημαντικότερα, συμπληρώνοντας τις ακόλουθες σημειώσεις :

α)  Στρατιωτικός τομέας : νικηφόρες εκστρατείες κατά των ................................... στο Βορρά και των ............................. στην Ανατολή, διατήρηση της βυζαντινής παρουσίας στην νότια ............................

β) Οικονομία : ……………………………………………………………………………

γ) Κοινωνία : προστασία των ................................... από την απληστία των .................................

δ) Ενίσχυση διεθνούς κύρους του Βυζαντίου μέσω κυρίως του εκχριστιανισμού των ........................   και των ...............................

2.    Μετά από όλες αυτές τις επιτυχίες πώς πιστεύεις ότι ένιωθαν οι Βυζαντινοί για το κράτος τους ; Θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις την ψυχολογία τους και η ακόλουθη σύγχρονη πηγή :  

 " Στα μάτια των συγχρόνων το Βυζάντιο ασκούσε μια εκθαμβωτική γοητεία. Εκπρόσωποι ξένων  ηγεμόνων που επισκέπτονταν την Κωνσταντινούπολη περιγράφουν με θαυμασμό το παλάτι, τις εκκλησίες, την Αγία Σοφία, την πόλη, της οποίας το μέγεθος ξεπερνούσε κατά πολύ το καλύτερο που είχαν να επιδείξουν οι δυτικές μεσαιωνικές πόλεις.[...] Οι Δυτικοευρωπαίοι ή οι Σλάβοι, που έβλεπαν το τεράστιο και πολυτελές παλάτι, διακοσμημένο με χρυσοΰφαντα παραπετάσματα και πολυτελή χαλιά, τον αυτοκράτορα και τους αξιωματούχους του με τα χρυσά ενδύματα και τα κοσμήματά τους, τη μεγάλη εκκλησία στολισμένη, φωταγωγημένη, με θεϊκές μελωδίες να γεμίζουν τον εξαίσιο χώρο της, έφευγαν θαμπωμένοι και σίγουροι ότι το Βυζάντιο ήταν ένα κράτος πλούσιο και ισχυρό."

Αγγελική Λαΐου, Μακεδονική Δυναστεία : τάση και επέκταση (Μεγάλοι αυτοκράτορες του Βυζαντίου, Ιστορικά, Ελευθεροτυπία)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………  

3. α) Στο επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας του ο Μιχαήλ αναζητά τις αιτίες που οδήγησαν το βυζαντινό κράτος σε κρίση μετά το θάνατο του Βασιλείου Β’. Έχει συγκεντρώσει αρκετό υλικό, οι περγαμηνές έχουν καλύψει το γραφείο του ! Αφού τις μελετήσεις και εσύ, βοήθησέ τον να οργανώσει τις αιτίες αυτές ως προς τους ακόλουθους τομείς :  

Στρατός - Διοίκηση :

Κοινωνία - Οικονομία  :

Πολιτική :

Α. Οι ξένοι και η διοίκηση του κράτους

Στους ξένους, αν δεν κρατάνε από βασιλική γενιά στη χώρα τους, να μην απονέμεις μεγάλους τίτλους ούτε να τους εμπιστεύεσαι μεγάλες εξουσίες. Κάνοντας κάτι τέτοιο, σίγουρα και τον εαυτό σου θα μειώσεις αλλά και τους ρωμαίους άρχοντές σου. Διότι, όταν θα τιμήσεις έναν ξένο που έχει έλθει από ταπεινή γενιά με το αξίωμα του πριμικηρίου ή του στρατηγού, ποια αντάξια στρατηγία θα δώσεις στον Ρωμαίο; Σίγουρα θα τον κάνεις εχθρό. Αλλά και στη χώρα του, αν ακούσουν ότι αυτός ανέβηκε σε τέτοιους τίτλους, όλοι θα γελάσουν και θα πουν: «Εμείς εδώ δεν τον είχαμε άξιο για τίποτα, κι όταν πήγε στη Ρωμανία κατάφερε να πάρει τέτοιο αξίωμα. Φαίνεται ότι στη Ρωμανία δεν υπάρχει κανένας ικανός άνθρωπος, γι' αυτό ανέβηκε τόσο ψηλά ο δικός μας [....]». Πολύ συμφέρει τη Ρωμανία, κύριέ μου, να μην τιμά τους ξένους με μεγάλα αξιώματα [...].

Κεκαυμένος, Στρατηγικόν, μετ. Δ. Τσουγκαράκης, εκΔ. Κανάκη, Αθήνα 1996, 250.

Β. Ο μητροπολίτης της Αθήνας γράφει στην Πόλη:

«Εσείς, τρυφεροί της Κωνσταντινουπόλεως πολίτες, δε νοιάζεστε για ό,τι συμβαίνει έξω από τις πύλες των τειχών της πόλης σας. Ουδέποτε επισκεφθήκατε τις μακρινές επαρχίες και τις γειτονικές πόλεις να τους διδάξετε ευνομία. Μένετε στην πόλη σας και φροντίζετε την καλοπέρασή σας. Σ’ αυτές στέλνετε μόνο τους φορολόγους με δόντια θηρίων. Κι ερημώνονται τα χωριά και οι πόλεις της υπαίθρου από αυτούς κι από άλλους εχθρούς».

Μιχαήλ Χωνιάτης (Μητροπολίτης Αθηνών)

Γ. Η «αποστρατιωτικοποίηση» του κράτους

Την εποχή αυτή (μέσα 11^ου αι.) παρατηρείται η ουσιαστική κατάργηση του θεσμού των αγροτών – στρατιωτών και η αντικατάστασή τους από πολυέξοδους μισθοφόρους, οι οποίοι σε μια πρώτη φάση υπερασπίστηκαν την αυτοκρατορία ικανοποιητικά. Η ανυπαρξία όμως ενός πραγματικά «εθνικού στρατού» θα επιτρέψει στους μισθοφόρους αυτούς να στραφούν εναντίον της αυτοκρατορίας και να της δημιουργήσουν σοβαρότατα προβλήματα […]. Επιπλέον η «αποστράτευση» των Βυζαντινών, μολονότι βελτίωσε αναμφίβολα τον τρόπο ζωής τους, στέρησε την αυτοκρατορία από τους αφοσιωμένους μαχητές, που θα μπορούσαν να την υπερασπιστούν την εποχή της κρίσεως.

Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμος Η’ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ - ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (642-1071)

β) Ρίχνοντας μια ματιά στο γραφείο του Μιχαήλ ανακαλύπτεις έναν κατάλογο με τους βυζαντινούς αυτοκράτορες που ανέβηκαν στο θρόνο ανάμεσα στο 1025 με 1081. Όσα διαβάζεις σου φαίνονται μάλλον περίεργα : μέσα σε 56 χρόνια κυβέρνησαν 11 αυτοκράτορες ! (Θυμάσαι ότι ο Βασίλειος Β’ είχε βασιλέψει 49 χρόνια). Σε ποια διαπίστωση καταλήγεις για την πολιτική κατάσταση αυτής της εποχής ;

4.    Ο Μιχαήλ πρόκειται να ενσωματώσει στην ιστορία του ένα χάρτη με τα σύνορα του βυζαντινού κράτους το 1081 και τους εχθρούς που το απειλούν. Ο απρόσεκτος όμως γραμματέας του έχει κάνει λάθη στις ακόλουθες σημειώσεις του. Ποιο είναι το σωστό ;

-         Ολόκληρη η Μ. Ασία περιλαμβάνεται στο βυζαντινό κράτος

-         Τα σύνορα στο βορρά εκτείνονται μέχρι το Δούναβη

-         Οι περιοχές της Ν. Ιταλίας με κέντρο την πόλη του Μπάρι είναι βυζαντινές

-     Οι σημαντικότεροι εχθροί του Βυζαντίου την εποχή αυτή είναι οι Άραβες στην  Ανατολή, οι Βούλγαροι στο Βορρά  και οι Νορμανδοί στη Δύση.

5.    Ανακαλύπτεις στη βιβλιοθήκη του Μιχαήλ μια επιστολή από το Λεόντιο, παλιό του φίλο και στρατιωτικό. Αναφέρεται σε μια σημαντική μάχη, στην οποία ηττήθηκαν οι Βυζαντινοί το 1071. Η επιστολή είναι παλιά και η περγαμηνή τόσο φθαρμένη, που σε κάποια σημεία δε διαβάζεται. Με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις συμπλήρωσε τα κενά και γράψε τα συμπεράσματά σου για την ήττα αυτή σε μια παράγραφο :

Αγαπητέ μου φίλε,

Ελπίζω η επιστολή μου να σε βρίσκει καλά. Δυστυχώς τα δικά μου νέα δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Θα έφτασε βέβαια ήδη στη Βασιλεύουσα η είδηση για τη μεγάλη συμφορά στο ………………………………… . Εγώ ο ίδιος μόλις και μετά βίας γλύτωσα από τις ορδές των …………………………………… . Δε συνέβη όμως το ίδιο και με τον αυτοκράτορά μας, τον ένδοξο ………………………………… . Είναι αιχμάλωτος στα χέρια του ……………………………… . Την ανέμενα όμως αυτή την ταπείνωση, βλέποντας το στρατό που συγκέντρωσε ο βασιλεύς των Ρωμαίων : ελάχιστοι οι δικοί μας στρατιώτες και πλήθος οι …………………………………… . Γεμάτοι θάρρος, τόλμη, πολεμική πείρα οι στρατιώτες του εχθρού, χωρίς ………………………………, ……………………………… και ……………………………… οι δικοί μας. Μακάρι να μη βγουν αληθινές οι προβλέψεις μου, αλλά πιστεύω ότι σύντομα η ……………………. ………………………… , η βάση της αυτοκρατορίας μας,  θα περάσει στα χέρια των …………………………………

Ο φίλος σου,

Λεόντιος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΝΑΝΝΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΗΓΩΝ (Β' ΜΕΡΟΣ) ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 ΣΕΛ. 45-68

1. Σελ. 53 (Οι ξένοι και η διοίκηση του κράτους): Τι συμβουλές δίνει ο Κεκαυμένος στον αυτοκράτορα για το θέμα των ξένων;

Ο Κεκαυμένος προτείνει να μην απονέμει υψηλά αξιώματα στους ξένους ο αυτοκράτορας, επειδή με αυτό τον τρόπο θα προκαλέσει τη ζήλεια των ντόπιων Ρωμαίων υπηκόων του. Επίσης στις άλλες χώρες, αν μάθουν ότι ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου προτιμά να διορίζει ξένους, θα συμπεράνουν ότι στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν ικανοί άνθρωποι να αναλάβουν τα ίδια αξιώματα, επομένως ότι το κράτος είναι αδύναμο.

2. Σελ. 54 (Ο στρατός του Ρωμανού Δ΄ που ηττήθηκε στο Ματζικέρτ): Ποιες ήταν οι αιτίες της ήττας των Βυζαντινών στο Ματζικέρτ από τους Τούρκους το 1071;

α) Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης ξεκίνησε βιαστικά για την εκστρατεία. β) Ο στρατός αποτελούνταν κυρίως από ξένους μισθοφόρους. γ) Αυτοί ήταν φτωχοί, αγχωμένοι και άοπλοι. δ) Οι στρατιώτες ήταν ανεκπαίδευτοι, απλήρωτοι και χωρίς προμήθειες. ε) Ήταν δειλοί και ανίκανοι. στ) Αντίθετα οι εχθροί ήταν τολμηροί, επίμονοι και έμπειροι στον πόλεμο.

 3. Σελ. 55 (Η πολιτική του Μανουήλ έναντι των Λατίνων): Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, ο Μανουήλ Κομνηνός έδωσε στους Λατίνους τα υψηλότερα αξιώματα; Ποια ήταν η αντίδραση των Ελλήνων;

Ο Μανουήλ προτίμησε τους Λατίνους α) επειδή οι Έλληνες ήταν μαλθακοί και θηλυπρεπείς, β) οι Λατίνοι ήταν αφοσιωμένοι και δυνατοί, γ) οι Λατίνοι εκπλήρωναν άριστα τα καθήκοντά τους. Οι Έλληνες μίσησαν τους Λατίνους, επειδή με τη συμπεριφορά του Μανουήλ αποκλείονταν από τα υψηλότερα αξιώματα του κράτους.

4. Σελ. 57. Ποια προνόμια παραχωρούσε το Χρυσόβουλο του 1082 στους Βενετούς;

α) Τους παραχωρούσε τα εργαστήρια μαζί με τους πάνω ορόφους στη συνοικία του Περάματος, β) τρεις σκάλες (αποβάθρες πλοίων) στην ίδια περιοχή, γ) τους έδινε το δικαίωμα να κάνουν εμπόριο με κάθε λογής εμπορεύματα σε όλα τα μεγάλα λιμάνια της αυτοκρατορίας, δ) τους απάλλασσε από την πληρωμή δασμών, ε) τους απάλλασσε από κάθε έλεγχο για τις δραστηριότητές τους.

5. Σελ. 59. (Ο Αλέξιος Α΄ και η πρώτη σταυροφορία). Γιατί ο Αλέξιος χρειαζόταν τη βοήθεια των Λατίνων; Πώς τους έπεισε να τον βοηθήσουν; Ποια ήταν τα αποτελέσματα των ενεργειών του;  

Ο Αλέξιος χρειαζόταν την βοήθεια των Λατίνων, γιατί συνειδητοποίησε ότι ήταν αδύνατον να αντιμετωπίσει μόνος του τους Τούρκους. Τους έπεισε στέλνοντας απεσταλμένους στον Πάπα της Ρώμης και τους άρχοντες της Δύσης, για να τους υπενθυμίσει ότι οι Τούρκοι έλεγχαν τα Ιεροσόλυμα και τους Αγίους Τόπους. Έτσι πολλές χιλιάδες Λατίνοι ξεκίνησαν για να απελευθερώσουν τους Αγίους Τόπους από τους Τούρκους. Τότε ο Αλέξιος βρήκε την ευκαιρία να εκστρατεύσει κι αυτός εναντίον των Τούρκων και να τους διώξει από τις βυζαντινές επαρχίες που είχαν καταλάβει στη Μικρά Ασία (=Ανατολή στο κείμενο).

6. Σελ. 60 (Η συμφωνία σταυροφόρων και Αγγέλων). Ποιες υποσχέσεις έδωσε η οικογένεια των Αγγέλων στους σταυροφόρους, αν οι τελευταίοι τους βοηθούσαν να πάρουν πίσω το θρόνο του Βυζαντίου;

Οι Άγγελοι υποσχέθηκαν στους σταυροφόρους: α) την υποταγή της Κωνσταντινούπολης στη Ρώμη, β) χρήματα και τρόφιμα γ) στρατιωτικό σώμα 10000 ανδρών με δικά τους έξοδα για ένα χρόνο.

7. Σελ. 63 (Η φραγκική καταπίεση στη Στερεά Ελλάδα). Με ποιες πράξεις ο Φράγκος ηγεμόνας καταπίεζε τους κατοίκους στα Σάλωνα; Ποιο περιστατικό προκάλεσε την έκρηξη οργής των κατοίκων; Πώς αντέδρασαν;

Ο Φράγκος ηγεμόνας ξεγύμνωνε, έδερνε και βασάνιζε με αγγαρείες και ταλαιπωρίες τους Σαλωνίτες. Όταν έμαθε ότι ο επίσκοπος Σεραφείμ είχε μια ωραία ανεψιά και πλούτη, προσπάθησε να του τα αρπάξει. Ο Σεραφείμ τότε ξεσήκωσε τους Σαλωνίτες και έστειλε μια επιστολή καλώντας τους Τούρκους να επέμβουν με το σκεπτικό ότι ήταν προτιμότερο να έχουν τους Τούρκους για αφέντες παρά τους Φράγκους.

8. Σελ. 63. Τι αρνητικό παρατήρησε ο Βατάτζης ότι έκαναν οι συμπατριώτες του; Με ποιο νόμο προσπάθησε να αντιμετωπίσει την κατάσταση;

Ο Βατάτζης παρατήρησε ότι οι κάτοικοι του βασιλείου του σπαταλούσαν τα χρήματά τους για να αγοράζουν ρούχα από το εξωτερικό. Έτσι εξέδωσε νόμο με τον οποίο απαγόρευε την αγορά ξένων ρούχων και υποχρέωνε τους Βυζαντινούς να αγοράζουν ρούχα που κατασκευάζονταν στο Βυζάντιο από βυζαντινούς υφαντουργούς.

9. Σελ. 65. Πώς δημιουργήθηκε ο στρατός των γενιτσάρων μέσω του παιδομαζώματος;

Οι Τούρκοι έκαναν επιδρομές και άρπαζαν τα μικρά αγόρια των χριστιανών. Στη συνέχεια τους μάθαιναν την τουρκική γλώσσα, τους έδιναν στρατιωτική εκπαίδευση και τους έκαναν μουσουλμάνους. Έτσι δημιουργήθηκε ο «νέος στρατός» των Τούρκων, οι γενίτσαροι.

10. Σελ. 67. Ποια πόλη αποκαλεί ο Φιλόθεος «Τρίτη Ρώμη»; Ποιες ήταν οι άλλες δύο Ρώμες; Τι προβλέπει για το παρόν και το μέλλον του ρωσικού κράτους;

Ο Φιλόθεος αποκαλεί Τρίτη Ρώμη την Μόσχα, τη νέα πρωτεύουσα των Ρώσων. Οι προηγούμενες δύο Ρώμες, που έπεσαν στα χέρια των απίστων, ήταν η Ρώμη της Ιταλίας και η Κωνσταντινούπολη. Ο Φιλόθεος θεωρεί ότι τώρα η Ρωσία είναι ο ισχυρότερος εκπρόσωπος της Ορθόδοξης πίστης σε όλη την Οικουμένη, ότι είναι ο κυρίαρχος όλων των χριστιανών και ότι δεν πρόκειται να υπάρξει στο μέλλον τέταρτη Ρώμη. 

ΠΗΓΗ : http://diavatagirgenis.blogspot.gr/ 

 

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ι 240 - 630 (14η - 15η ΕΝΟΤΗΤΑ)

Α. ΔΟΜΗ:240-512

 

1^η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.240-339: Η άφιξη  στη σπηλιά του Πολύφημου – Η πρώτη οδυνηρή γνωριμία με τον Κύκλωπα.

2^η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.340-418: Η προετοιμασία του πασσάλου – Ο Οδυσσέας μεθάει τον Κύκλωπα.

3^η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.419- 466: Η τύφλωση του Πολύφημου.

4^η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.467-512: Η έξοδος από τη σπηλιά.

Β.ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΩΠΩΝ: Οι Κύκλωπες

• ζουν απομονωμένοι μέσα σε σπηλιές· δεν έχουν θεσμούς (φιλοξενίας π.χ.) ούτε κάποια οργάνωση κοινωνική ή πολιτική (επικοινωνία μεταξύ τους, συνέλευση για τη συζήτηση κοινών θεμάτων και λήψη αποφάσεων) ούτε δεσμεύσεις ηθικές (αίσθηση δικαίου, π.χ.)· δεν έχουν τεχνίτες για την κατασκευή καραβιών, ώστε να επικοινωνούν με άλλους τόπους· δεν σέβονται τους θεούς·

• παρουσιάζονται τερατόμορφοι (γιγαντόσωμοι και μονόφθαλμοι ), υπερφυσικά δυνατοί και ανθρωποφάγοι, ανήκουν όμως στην κατηγορία του ανθρώπινου γένους, αφού μιλούν και σκέπτονται (απλοϊκότατα βέβαια, γι’ αυτό και εύκολα εξαπατώνται), ανάβουν φωτιά, εκμεταλλεύονται γιδοπρόβατα, κτλ. 

→ Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι Κύκλωπες «αντικατοπτρίζουν περισσότερο πρωτόγονες καταστάσεις της ανθρωπότητας παρά αληθινά τέρατα».

Σ’ αυτόν τον προπολιτισμικό κόσμο εισβάλλει ο πολιτισμένος  ήρωας με σκοπό να τον γνωρίσει, επιχειρεί όμως και να τον φέρει, εκβιαστικά, στο επίπεδο του δικού του πολιτισμού: παρουσιάζεται στον Κύκλωπα ως ικέτης και του μιλά στην αρχή με ειλικρίνεια διεκδικώντας τα δικαιώματα του ικέτη και του ξένου στο όνομα του Ξένιου Δία , ο Κύκλωπας όμως μένει ασυγκίνητος από τις ηθικές αξίες του πολιτισμένου κόσμου · ο Οδυσσέας θεωρεί κακούργημα την ανθρωποφαγία του, που την τιμωρεί ο Δίας , ο Κύκλωπας όμως τρώει ανθρώπους όπως πίνει το γάλα του . H σύγκρουσή τους είναι αναπόφευκτη αλλά με τρόπους και μέσα εντελώς διαφορετικά :

• O Κύκλωπας παρουσιάζεται πελώριος και υπερφυσικά δυνατός, όταν κλείνει την είσοδο της σπηλιάς (266) και όταν κομματιάζει και καταβροχθίζει τους συντρόφους , αλλά αφελής, όταν προσπαθεί ν’ αποσπάσει χρήσιμες γι’ αυτόν πληροφορίες .

• O Οδυσσέας, καθώς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τον αντίπαλό του στη σωματική δύναμη, και οι συνθήκες δεν του επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει ξίφος , αξιοποιεί στο έπακρο την μῆτιν –το μόνο όπλο του απέναντι στην τερατώδη δύναμη του Κύκλωπα– και εκμεταλλεύεται τη χοντροκεφαλιά του: τον παραπλανά με τις ψευδείς πληροφορίες για το καράβι τους και για το όνομά του , τον εξαπατά με το κρασί , κοιμισμένο και μεθυσμένο τον τυφλώνει και τον εξουδετερώνει ως απειλή , όχι όμως και ως δύναμη, που τη θέτει τώρα στη δική του υπηρεσία· έτσι, και με το εύρημα των κριαριών κατορθώνει και βγαίνει από τη σπηλιά με τους έξι συντρόφους που του απόμειναν. 

→ Από την αναμέτρησή τους νικητής, μέχρις εδώ, βγαίνει ο πολύμητις (και χωρίς καμιά θεϊκή επέμβαση αυτή τη φορά), όχι όμως χωρίς απώλειες, που είναι πάντοτε οδυνηρές για έναν αρχηγό – ο καρπός της γνώσης πληρώνεται.

Γ.ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ:

-  ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ: Συνετοί, υπάκουοι με σεβασμό προς τον Οδυσσέα,  πειθαρχημένοι, φοβισμένοι.

- ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ: Άγριος, μη κοινωνικός, αφιλόξενος, δε σέβεται θεούς, ούτε άγραφους ανθρώπινους νόμους, υπερφίαλος, κουτοπόνηρος, είρωνας, ανόητος.

- ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΚΥΚΛΩΠΕΣ: Αντικοινωνικοί, αναίσθητοι, απολίτιστοι.

- ΟΔΥΣΣΕΑΣ: Στη σπηλιά του Πολύφημου ο ήρωας δεν είναι ακόμη πολύπαθος· τον χαρακτηρίζει τόλμη και διάθεση ερευνητική. Δοκιμάζει έτσι τον Κύκλωπα στο όνομα του Ξένιου Δία. Και όταν διαπιστώνει τη στάση του απέναντι στους θεούς, αρχίζει να παίρνει προφυλάξεις (με την πλαστή ιστορία για το καράβι τους), ενώ, όταν δοκιμάζεται (με την απώλεια έξι συντρόφων), επιστρατεύει κάθε δολερό τέχνασμα (το κρασί, την τύφλωση, το πλαστό όνομα, τη φυγή κάτω από τα κριάρια), εξουδετερώνει τον γίγαντα και σώζεται μαζί με τους υπόλοιπους έξι συντρόφους. Επιβεβαιώνει έτσι στο έπακρο τους χαρακτηρισμούς του πολύτροπου/του πολυμήχανου, ως επικός ήρωας όμως δεν αποφεύγει την καυχησιολογία –και δίνει στοιχεία στον Πολύφημο για την κατάρα του– ούτε την υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων – και προσβάλλει τον Ποσειδώνα. Γίνεται έτσι υβριστής, γι’ αυτό ο Δίας, αντί να δεχτεί τη θυσία του, καθορίζει την τιμωρία του. Στη συνέχεια ο Οδυσσέας, πληρώνοντας το αμάρτημά του και αναπτύσσοντας καρτερία στις συμφορές, θα αποδειχτεί και πολύπαθος και καρτερικός.

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ:

  
   1)   Σύνεση των συντρόφων – Ανοησία του Οδυσσέα.

   2)   Επίκληση των θεών και των άγραφων νόμων της φιλοξενίας από μέρους του Οδυσσέα – Άρνηση των θεών και της φιλοξενίας από μέρους του Κύκλωπα.

   3) Κουτοπονηριά του Πολύφημου – Σύνεση, εξυπνάδα και προνοητικότητα του Οδυσσέα.

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ:

          Ανάμεσα στη βαρβαρότητα και στον πολιτισμό.

          Στο ανθρώπινο και στο μη ανθρώπινο στοιχείο.

          Στη σωματική δύναμη και στη δύναμη του νου.

ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ:

Ο Πολύφημος αγνοεί αυτό που γνωρίζουν όλοι οι ακροατές, ότι δηλαδή ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του είναι κρυμμένοι κάτω από τις κοιλιές των κριαριών.

Η Ύβρις του Οδυσσέα

Οι φάσεις της κλιμακούμενης πορείας του (νικητή) Oδυσσέα προς την ύβρη και οι αντίστοιχες αντιδράσεις του (ηττημένου) Πολύφημου:

α. Μετά τις βιαστικές αλλά ψύχραιμες ενέργειες του και την αίσθηση μιας σιγουριάς , ο Οδυσσέας θριαμβολογεί χλευάζοντας τον ηττημένο αντίπαλο: υπογραμμίζει τη γενναιότητά του και τη δίκαιη τιμωρία του Κύκλωπα, αλλά την αποδίδει στον Ξένιο Δία, στο όνομα του οποίου μάταια είχε ζητήσει φιλοξενία .

– Οργισμένος ο τυφλωμένος Κύκλωπας αντιδρά με πρωτογονισμό: οδηγημένος από τη φωνή του Oδυσσέα εκσφενδονίζει καταπάνω τους «μια κορυφή ψηλού βουνού», που απείλησε το καράβι και το γύρισε πίσω, η ναυτική εμπειρία του ήρωα όμως απέτρεψε το κακό .

β. Πιο σίγουρος τώρα ο Οδυσσέας («δυο φορές μακρύτερα από πριν»), παρά την αποτρεπτική συμβουλή των συντρόφων του, προκαλεί τον Κύκλωπα καυχώμενος για την επιτυχία του: θεωρεί δικό του κατόρθωμα την τύφλωση και αποκαλύπτει την ταυτότητά του με όλους τους επίσημους τίτλους της – από Oὖτις ξαναέγινε Oδυσσέας.

– H αποκάλυψη της ταυτότητας του Oδυσσέα ενεργοποιεί τη μνήμη του Πολύφημου: θυμάται μια παλιά προφητεία και, με βάση το δικό του μέγεθος, εκπλήσσεται με την ασημαντότητα του ανθρώπου που, για να τον τυφλώσει, χρησιμοποίησε απάτη. Επιχειρεί στη συνέχεια να ανταποδώσει –αλλά εντελώς αδέξια– την απάτη και κάνει λόγο για τον πατέρα του, τον Ποσειδώνα, ως τον μόνο που μπορεί να τον γιατρέψει.

γ. O Οδυσσέας άκουσε για δεύτερη φορά τώρα ότι ο Ποσειδώνας είναι πατέρας του Πολύφημου, αλλά δεν συγκρατείται· και δεν απευθύνεται μόνο εκδικητικά στον Κύκλωπα, αλλά προσβάλλει και τον μεγάλο θεό της θάλασσας περιφρονώντας τη δύναμή του (και βρίσκεται στον χώρο του)· ξεπέρασε έτσι τα ανθρώπινα όρια.

– H αντίδραση του Πολύφημου: απευθύνει παράκληση στον πατέρα του και –με τα στοιχεία που διαθέτει πια– διατυπώνει μια διαζευκτική κατάρα για τον Oδυσσέα, που ο Ποσειδώνας την εισάκουσε αμέσως , χωρίς να καθορίσει όμως ποια εκδοχή της θα ισχύσει 

→ Οι τρεις σύντομοι λόγοι του Oδυσσέα προς τον Κύκλωπα, κατιόντες ως προς την έκταση (6/<5> - 4 - 3 στ., αντίστοιχα) ανιόντες όμως, ως προς την ένταση, υπογραμμίζουν τη διάθεση του ήρωα για θριαμβολογία, που κλιμακώνεται, έχει ωστόσο ψυχολογική εξήγηση: η αίσθηση της προσωπικής επιτυχίας (εξαπάτησε – τύφλωσε – αποδυνάμωσε έναν γίγαντα), ήταν φυσικό να μεγαλώσει, όταν ο Οδυσσέας, με την ιδέα ότι ξέφυγε τον κίνδυνο, θέλησε ως ήρωας επικός να πανηγυρίσει τη νίκη του, εκδικούμενος έτσι και την απώλεια των έξι συντρόφων του. Aρχίζει λοιπόν να θριαμβολογεί σεμνά στην αρχή, υπεροπτικά στη συνέχεια και προσβλητικά τέλος για τον ίδιο τον Ποσειδώνα· έφτασε έτσι στην ύβρη, δηλαδή σε υπέρβαση των ορίων του.

Την υπέρβαση αυτή οι θεοί την εχθρεύονται· ή, μάλλον, η υπέρβαση προκαλεί την οργή των θεών/τη νέμεση και ακολουθεί η τιμωρία/η τίση, αν ο πορευόμενος προς την ύβρη αδιαφορήσει για την (με κάποιον τρόπο) προειδοποίηση των θεών να σταματήσει αυτή την πορεία· σχηματικά : ύβρη → νέμεση → τίση.

ΠΗΓΗ :http://efmorfia.blogspot.gr

Oμήρου Οδύσσεια ι 240 512 from varalig

ΔΟΜΗ 513 - 630

Τόπος: νησί του Κύκλωπα
Χρόνος: μετά την τύφλωση του Πολύφημου ( Ο Οδυσσέας αφηγείται στο παλάτι του Αλκίνοου τις περιπέτειές του)
Πρόσωπα: Οδυσσέας, σύντροφοι, Πολύφημος
                                                             Δράση:

1. Ο Οδυσσέας και οι άνδρες του φτάνουν στο πλοίο με τα λάφυρά τους (βοσκήματα)
2. Ο Οδυσσέας προκαλεί τον Κύκλωπα - ο Πολύφημος εκτοξεύει ένα βράχο εναντίον τους
3. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα τον παρακαλούν να σταματήσει να προκαλεί
4. Ο Οδυσσέας αλαζονικά αποκαλύπτει την ταυτότητά του στον Κύκλωπα
5. Ο Πολύφημος θυμάται τη μαντεία για την τύφλωση και αποκαλύπτει την ταυτότητά του (γιος Ποσειδώνα)
6. Ο Οδυσσέας προσβάλλει το θεό
7. Η ευχή - κατάρα του Πολύφημου προς τον πατέρα του (προοικονομία)
8. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του μοιράζουν τα λάφυρα, προσφέρουν θυσία στο Δία που την αρνείται

ΠΗΓΗ :http://threekoupis.blogspot.gr

 Εικαστικές αναπαραστάσεις από την Ελένη Μουτάφη (http://elenimoutafi.blogspot.gr/)

 

Π. ΔΕΛΤΑ - "ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΘΥΜΗΣΕΙΣ" (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

Μια γυναίκα αυτοβιογραφείται ...

Η Πηνελόπη Δέλτα αδελφή του Αντώνη Μπενάκη, γεννήθηκε το 1874 και ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη.Την παιδική και εφηβική της ηλικία πέρασε στην Αλεξάνδρεια, με πολλά ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε της παρείχε κάθε δυνατότητα για παιδεία και πνευματική καλλιέργεια, ενώ η αυταρχική ανατροφή, κυρίως της μητέρας της, διαμόρφωσε μία εύθραυστη προσωπικότητα που αρκετές φορές θεωρούσε ως μόνη διέξοδο το θάνατο.

Ο γάμος της με τον επιχειρηματία Στέφανο Δέλτα το 1895 ήταν η λύτρωση από το οικογενειακό περιβάλλον και ταυτόχρονα ο δρόμος για την πνευματική της ανάπτυξη και ωριμότητα. Από το γάμο αυτό απέκτησε τρεις κόρες, τη Σοφία, τη Βιργινία και την Αλεξάνδρα, τις οποίες ανέθρεψε υποδειγματικά. Το έμφυτο συγγραφικό της ταλέντο εκδηλώθηκε ήδη από την παιδική της ηλικία. Η προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη του παιδικού βιβλίου, σε μια εποχή που το είδος του εξέλιπε. Τα έργα της, εμπνευσμένα κυρίως από τα εθνικά ιστορικά γεγονότα, γαλούχησαν πολλές γενιές ελληνοπαίδων και παραμένουν επίκαιρα μέχρι τις μέρες μας. Ανεξίτηλα στις παιδικές μας μνήμες έχουν μείνει τα «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου», «Τα Μυστικά του Βάλτου», «Ο Μάγκας», και το πλέον αγαπητό, «Ο Τρελαντώνης», διήγημα για τον αδελφό της, Αντώνη Μπενάκη. Είχε γίνει μέλος σε πολλά επιστημονικά σωματεία και εταιρείες, συμβάλλοντας με κάθε μέσο στην προώθηση των γραμμάτων και του πολιτισμού. Μεγάλη θεωρείται και η συμβολή της στη συγκέντρωση προφορικών πηγών της σύγχρονης ιστορίας. Ξεκινώντας με τις καταγραφές των απομνημονευμάτων των μακεδονομάχων, οι οποίες αποτελούν σήμερα πολύτιμες ιστορικές πηγές, κατόρθωσε να συλλέξει προφορικές μαρτυρίες και διηγήσεις για τα πιο σημαντικά, πολιτικά και πολεμικά, γεγονότα του καιρού της. Η ευαισθησία της στα εθνικά θέματα και η οικογενειακή της παράδοση δεν την άφηναν αμέτοχη στις δύσκολες στιγμές της χώρας. Το 1918 πήρε μέρος σε δύο αποστολές στην Ανατολική Μακεδονία για να βοηθήσει παλινοστούντες ομήρους από τη Βουλγαρία. Την ίδια ευαισθησία έδειξε κατά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Η γεμάτη πατριωτισμό ψυχή της δεν άντεξε τη βαριά ατμόσφαιρα της γερμανικής εισβολής και έτσι πήρε τη μεγάλη απόφαση να θέσει τέλος στη ζωή της το 1941, την ημέρα που έμπαιναν οι Γερμανοί στην Αθήνα.

http://www.benaki.gr 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Το απόσπασμα που διαβάσατε προέρχεται από ένα αυτοβιογραφικό κείμενο. Μπορείτε να σημειώσετε τις συμβάσεις-αρχές του αυτοβιογραφικού λόγου γενικότερα;

2. Σύμφωνα με την εύστοχη διατύπωση του Παν. Μουλλά, αυτοβιογραφούμαι σημαίνει «υπακούω στο παιδί που ζει μέσα μου και που δε λέει να μεγαλώσει». Συμφωνείτε μ’ αυτήν την άποψη; Ναι ή όχι και γιατί;

3. Η εικόνα του πατέρα της αφηγήτριας ποιες δύο αντιθετικές όψεις περικλείει; Η αυτοβιογραφική αφήγηση επιλέγει τελικά μία από τις δύο όψεις ως επικρατέστερη;

4. Ο αυτοβιογραφικός μονόλογος της Δέλτα προβάλλει τελικά την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του πατέρα της ή φανερώνει περισσότερα για το δικό της τραυματισμένο ψυχισμό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

5. Το περιστατικό με τα στρείδια δείχνει τη σημασία που έχει μια καθημερινή λεπτομέρεια στα μάτια ενός παιδιού; Μπορεί μελλοντικά  κάτι τέτοιο να αποτελέσει ένα κομβικό σημείο στη ζωή του ως ενήλικας;

6. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου.

7. Μπορείτε να εντοπίσετε τις τεχνικές αφήγησης που χρησιμοποιεί η Πηνελόπη Δέλτα;

8. Να περιγράψετε τις σχέσεις της αφηγήτριας με τον πατέρα και τη μητέρα της. Γενικότερα πώς διαφαίνονται οι σχέσεις γονιών και παιδιών της εποχής των παιδικών χρόνων της Πηνελόπης Δέλτα;

9. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Στήλης Α’ με τα ορθά σχήματα λόγου της Στήλης Β’ :

Στήλη Α’	Στήλη Β’
«Τον τρέμαμε»	1. Παρομοίωση
«… μ’ ένα χαμόγελο που πήγαινε ως τ’ αυτιά του…»	2. Ασύνδετο σχήμα
«Θυμούμαι… ένας στρειδάς άνοιγε στρείδια…»	3. Μεταφορά
«Και λάτρεψα τον πατέρα μου σαν κάτι ανώτερο.»	4. Επανάληψη
«Ο πατέρας μου ήταν βίαιος, θυμώδης, αυθαίρετος, κοτζαμπάσης.»	5. Προσωποποίηση
«Θυμούμαι το θαυμασμό … και συνάμα τη βία…»	6.Οπτικοακουστική εικόνα
«Οι μπάτσοι στο πρόσωπο ήταν συχνοί…»	7. Αντίθεση

Π. Δέλτα,Πρώτες ενθυμήσεις, ερμηνευτικό σχεδιάγραμμα from Georgia Dimitropoulou

 

Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 11ο ΑΙΩΝΑ (1025-1081) (ΙΣΤΟΡΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

Μάχη Ματζικέρτ (γαλλική μινιατούρα)

α. Η  εσωτερική  κρίση :

1025 : θάνατος Βασιλείου Β’ → Βυζάντιο : νικητής στα πεδία των μαχών και παγκόσμια δύναμη

→    δημιουργία ψευδαίσθησης ότι τα σύνορα είναι ασφαλή και θα υπάρχει διαρκής ειρήνη.

→    Αυτή η ψευδαίσθηση οδήγησε τη βυζαντινή κυβέρνηση σε λάθη σε όλους τους τομείς :

          α) στρατιωτικός τομέας : μέτρα αποστρατικοποίησης

 -  παραμέληση του στόλου

βυζαντινό ναυτικό

 -  διάλυση θεμάτων και θεματικών στρατών

 -  αντικατάσταση στρατιωτικής θητείας με ένα φόρο

 -  στρατολόγηση ξένων μισθοφόρων

 -  χρησιμοποίηση ξένων σε ανώτερες θέσεις

          β) κοινωνικός τομέας :

 -  επιβολή νέων φόρων                                            ταραχές και εξεγέρσεις

→

 -  αυταρχισμός της κεντρικής εξουσίας                      αγροτικών πληθυσμών

 -  παραμέληση των επαρχιών

          γ) οικονομικός τομέας :

 -  συγκέντρωση αγαθών στην Κων/λη

 -  παραμέληση και υπερφορολόγηση επαρχιών

          δ) πολιτικός τομέας :  αστάθεια και γενικευμένη κρίση

β. Οι  στρατιωτικές  αποτυχίες

   Εμφάνιση νέων εχθρών :

·        Σελτζούκοι Τούρκοι : απειλή στις ανατολικές επαρχίες

1071 : μάχη Ματζικέρτ  → ήττα Βυζαντινών → απώλεια Μ. Ασίας

Αίτια : έλλειψη οπλισμού, πειθαρχίας, ηθικού

        Νορμανδοί : απειλή στις δυτικές επαρχίες (Ιταλία)

νορμανδικά πλοία

1071 : κατάληψη του Μπάρι  → απώλεια των ιταλικών κτήσεων

·        Ούγγροι και Σέρβοι : απειλή στα βόρεια

→    1025 - 1081 : στασιμότητα και υποχώρηση της βυζαντινής δύναμης

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081) from katerina Prokopiou


 διαβάστε στον ακόλουθο σύνδεσμο για την κρίση τον 11ο αιώνα :

http://kelliteacher.weebly.com/eta-kapparhoiotasigmaeta-tauomicronupsilon-11omicronupsilon-alphaiota.html 



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ :

1. Σε ποιους λόγους οφείλεται η κρίση που αντιμετωπίζει το Βυζάντιο τον 11ο αιώνα ;
2. Πώς εκδηλώνεται η κρίση αυτή στο στρατιωτικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό τομέα ;
3. Ποιοι εχθροί απειλούν την εποχή αυτή το Βυζάντιο και με ποια αποτελέσματα ;
4. Τι γνωρίζετε για τη μάχη του Ματζικέρτ ;