Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ -"ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ" (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

  ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Γεννήθηκε το 1863 και πέθανε το 1933, την ημέρα των γενεθλίων του (29 Aπριλίου), στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου. Στην ίδια αυτή πόλη έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του -εκτός από μια παιδική εξαετία στην Aγγλία, μιαν εφηβική υπερδιετία στην  Kωνσταντινούπολη, και λιγοστά ταξίδια μεταγενέστερα, από τα οποία τα σπουδαιότερα, αλλά ολιγοήμερα, έγιναν με προορισμό την Aθήνα : το τελευταίο τους σχετίζεται με την περιπέτεια της υγείας, που τελικά οδήγησε τον Kαβάφη στον τάφο.

Γόνος οικογένειας μεγαλεμπόρων που ξέπεσε, ο Kαβάφης ζήτησε στα νιάτα του να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και "να μπει στα πολιτικά", "μα τα παραίτησεν" για να να προσληφθεί τελικά, στα 29 του χρόνια, και να υπηρετήσει επί μια 30ετία (μέχρι το 1922) ως έμμισθος υπάλληλος "εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Yπουργείον των Δημοσίων Έργων της Aιγύπτου", όπως ο ίδιος προσδιόρισε τη βιοποριστική του εργασία σ' ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμά του.

Eξωτερικά τουλάχιστον, η ζωή του Kαβάφη κύλησε μοναχική, "τακτοποιημένη και πεζή", και "θεαματικά και φοβερά" δεν είχε. Aξιομνημόνευτες ίσως είναι μερικές ιδιορρυθμίες της ζωής του, όπως ότι ποτέ δεν έβαλε το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του, και φώτιζε με τα θρυλικά κεριά· ή ότι άφησε πεθαίνοντας μικρή αλλά όχι ασήμαντη περιουσία, καθώς και ένα συναφές μνημόνιο για τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες - κυρίως όμως ένα ποιητικό Aρχείο τακτοποιημένο με τη φροντίδα άριστου υπαλλήλου, έτοιμο να δεχθεί τους μελετητές του έργου του.

Στο ελλαδικό αναγνωστικό κοινό ο Kαβάφης έγινε γνωστός με το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου στα Παναθήναια (1903), ενώ στο αγγλόφωνο κοινό τον πρωτοσύστησε (1919) ο Aγγλος μυθιστοριογράφος και φίλος του, E. M. Φόρστερ. Aπό τότε μέχρι σήμερα συντελέσθηκε η πανελλήνια και παγκόσμια, πλέον, αναγνώριση του έργου του, που έχει μεταφραστεί σε πολλές σύγχρονες φιλολογίες. Έμπρακτη εξάλλου αναγνώριση αποτελεί και το ότι ο μεγάλος ομότεχνός του, ο Μπέρτολτ Mπρεχτ, έγραψε και δημοσίευσε στα 1953 ένα ποίημα που ολοφάνερη πηγή του έχει τους καβαφικούς "Tρώες" (το παραθέτω στην "καβαφική" μετάφραση του Γ.Π. Σαββίδη):

ΔIABAZONTAΣ ENAN OΨIMO EΛΛHNA ΠOIHTH

Στες μέρες όπου η πτώσις των ήταν βεβαία

-στα τείχη επάνω είχεν ήδη αρχίσει ο θρήνος-

κομμάτι κατόρθωσαν οι Tρώες να μπαλώσουν, κομμάτι

τες τριπλές ξύλινες πύλες, κομμάτι.

Kαι άρχισαν να έχουν θάρρος και καλές ελπίδες.

Ώστε και οι Tρώες, λοιπόν.

Eντέλει δεν είναι υπερβολή, αν πούμε ότι ο άνθρωπος που αρχικά φιλοδόξησε να γίνει ο αναγνωρισμένος ή ο καλύτερος ποιητής της ελληνικής παροικίας στην Aλεξάνδρεια, μεταθανάτια έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς ευρωπαίους ποιητές του 20ού αιώνα.

Mίμης Σουλιώτης, K.Π. Kαβάφης: Eπίσημος, Kρυμμένος και Aτελής, "Eρμής" 1995 (Απόσπασμα)  (http://www.snhell.gr/)

 

Ανάλυση του νοήματος  (ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΦΩΤΕΙΝΗ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ)

Στόχος του ποιητή είναι να μας καθοδηγήσει και να μας επισημάνει πως πρέπει να προστατεύουμε τον εαυτό μας από τις ρηχές και ευτελείς συναναστροφές διαφυλάσσοντας την αξιοπρέπειά μας.  

O εξευτελισμός

• μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου – οι  πολλές  συναθροίσεις : οι  άνθρωποι  συναντιούνται  απρόσωπα και δεν ενδιαφέρονται για την ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους ή τη σοβαρή συζήτηση και τη γόνιμη ανταλλαγή απόψεων. Μετά από τέτοιες συναθροίσεις εύλογο είναι να αισθάνεται κανείς κενός.

•  μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες – οι συγκεντρώσεις, στις οποίες μπορεί κανείς να παρασυρθεί και να μιλήσει πολύ περισσότερο από όσο πρέπει ή  να  εκμυστηρευτεί τα προσωπικά του ζητήματα σε όλους, εκφράζοντας τα πιο ενδόμυχά του συναισθήματα, τους πιο κρυφούς του φόβους.

•  στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησίαν – από τη μια πλευρά μπορεί να εννοούνται  οι  επιφανειακές σχέσεις με ανθρώπους, για τους οποίους δε νοιαζόμαστε πραγματικά ούτε κι εκείνοι νοιάζονται για μας. Μπορούν να μας προσφέρουν ίσως ευχάριστες στιγμές, αλλά δε θα μας στηρίξουν, όταν τους χρειαστούμε. Από την άλλη πλευρά μπορεί να δηλώνονται μ’ αυτούς  τους  στίχους  οι  σχέσεις με ανθρώπους ρηχούς, οι οποίοι ούτως ή άλλως δεν μπορούν να μας προσφέρουν τίποτα. 

•  ξένη  φορτική  – ο κίνδυνος της αλλοτρίωσης. Ο άνθρωπος παρασυρμένος από τις διάφορες ρηχές συναναστροφές απομακρύνεται από τον πραγματικό εαυτό του και καταλήγει να ζει μια ζωή ανιαρή και πολύ κατώτερη εκείνης που του αξίζει.

Η αξιοπρέπεια

•  όσο  μπορείς  – έχει τεράστια σημασία η προσπάθεια που θα καταβάλουμε, για να διατηρήσουμε ένα επίπεδο στη ζωή μας και στη σχέση μας με τους άλλους.

•  μην την εξευτελίζεις – αυτή είναι η βασική παραίνεση του ποιήματος. Ισοδυναμεί με το να μη χάνουμε την υπόληψή μας, την αυτοεκτίμησή μας ή την εκτίμηση και το σεβασμό των άλλων  προς εμάς, την αξιοπρέπειά μας, την πνευματική μας αξία. Συγκεκριμένα:

- ΕΜΕΙΣ είμαστε υπεύθυνοι για την εικόνα που προβάλλουμε στην κοινωνία! Η συμπεριφορά μας πρέπει  να είναι ηθικά άμεμπτη. Να κερδίζουμε το σεβασμό των άλλων με τη στάση μας και τις πράξεις μας. 

-  να μας χαρακτηρίζει περηφάνια, ευπρέπεια και αυτοσεβασμός. Να σεβόμαστε τον εαυτό μας, έτσι ώστε να μην παρασυρόμαστε και να πέφτουμε σε μικρότητες που δε μας τιμούν. 

-  να μην υποτιμούμε τις δυνατότητές μας ούτε να δεχόμαστε οι άλλοι να μας υποτιμούν. Παράλληλα, όμως, να παραμένουμε ταπεινοί!

-  να αντιστεκόμαστε στις συναναστροφές με ρηχούς ανθρώπους ή ανθρώπους που είναι δυνατόν να επηρεάσουν αρνητικά τη ζωή μας.

- να είμαστε συγκρατημένοι στην εκδήλωση των συναισθημάτων μας. Δε χρειάζεται να γνωρίζουν όλοι τι  περνάμε! (Δε χρει άζεται  να εκθέτουμε στο Facebook όλα μας τα προσωπικά ζητήματα ,όλες μας τις ανασφάλειες και τους προβληματισμούς...! Έτσι, γινόμαστε τρωτοί και χάνουμε την εκτίμηση των άλλων.) 

Δεν υπάρχουν πεζοδρόμια στη ζωή,

δεν υπάρχουν φώτα τροχαίας

και «διαβάσεις πεζών».

Προσέχετε. 

Κώστας Μόντης

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  ( http://mariagrivakou.blogspot.gr):

      1. Το συγκεκριμένο καβαφικό ποίημα γράφτηκε  το     
      1913 και ανήκει στην κατηγορία των παραινετικών- 
      διδακτικών ποιημάτων. Να τεκμηριώσετε αυτήν την 
      τοποθέτηση.

2. Ποιος είναι ο διπλός στόχος των παραινέσεων που απευθύνει ο ποιητής;

3. Σε ποιους απευθύνεται ο Καβάφης; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. 

4. Πιστεύετε ότι το περιεχόμενο του ποιήματος είναι εξαιρετικά επίκαιρο στην εποχή μας; Μπορείτε να αντιληφθείτε τη διαχρονική σημασία του διλήμματος που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα οι νέοι σχετικά με τις κρίσιμες επιλογές της ζωής και των κοινωνικών συναναστροφών;

5. Η πνευματική καλλιέργεια, η αυτογνωσία και τα ποικίλα προσωπικά ενδιαφέροντα στη ζωή κάθε ατόμου προασπίζουν με τον καλύτερο τρόπο τις ατομικές ελευθερίες, τα κοινωνικά δικαιώματα αλλά και την ψυχική του υγεία, προάγοντας την πνευματική ολοκλήρωση, την αυτοεκτίμηση και την κοινωνικοποίησή του. Ποια όρια θέτει ο ποιητής για μια ευτυχισμένη και ουσιαστική ζωή;

6. Να σχολιάσετε τη γλώσσα, το ύφος  και τη στιχουργική οργάνωση του ποιήματος.

7. Ο άνθρωπος πρέπει να θέτει στόχους και προτεραιότητες στη ζωή του, να καθορίζει την προσωπική του στάση , να επανεξετάζει τις ιδέες του και να αντιδρά μ’ αυτόν τον τρόπο στη μαζική ψυχολογία και τη συμβατικότητα των κοινωνικών εκδηλώσεων σύμφωνα με τον ποιητή;

8. Να δικαιολογήσετε τον τίτλο του ποιήματος.

     9. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ανούσιων κι  
     επιφανειακών συναναστροφών;

   10. Οδυσσέας Ελύτης, "Το Παράπονο", Τα ρω του έρωτα  (1972), Ποίηση, Ίκαρος 2002, σελ. 298.

Εδώ στου δρόμου τα μισά
έφτασε η ώρα να το πω
άλλα είναι εκείνα που αγαπώ
γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα.

Στ' αληθινά στα ψεύτικα
το λέω και τ' ομολογώ.
Σα να 'μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.

Όσο κι αν κανείς προσέχει
όσο κι αν το κυνηγά,
πάντα πάντα θα 'ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.

Να συγκρίνετε θεματικά κι ιδεολογικά τα δύο ποιήματα. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε;