 |
| Τηλέμαχος - Μέντης |
ΣΤΙΧΟΙ 174-244
στίχ.189-194: Βλέπουμε ότι μόνο αφού τελείωσε το τραπέζι, ο
Τηλέμαχος κάνει ερωτήσεις στην Αθηνά-Μέντη: ποιος είναι; από πού; πώς ήρθε στην
Ιθάκη; έρχεται πρώτη φορά ή είναι παλιός γνώριμος;
στίχ.203: γυρεύω ν’ανταλλάξω
σίδηρο γυαλιστερό με χαλκό
α) Η Αθηνά-Μέντης παρουσιάζεται
σαν έμπορος που ανταλλάσσει μέταλλα. Στην ομηρική εποχή δεν είχαν ακόμη
εφευρεθεί τα νομίσματα και το εμπόριο γινόταν με ανταλλαγή προϊόντων. Ήταν το
γνωστό ως ανταλλακτικό εμπόριο, ένας βασικός οικονομικός θεσμός της
προνομισματικής εποχής.
β) Εδώ αναφέρεται ο σίδηρος.
Όμως, η χρήση του σιδήρου θεωρείται εξαιρετικά αμφίβολη την εποχή του τρωικού
πολέμου. Το πιθανότερο είναι ότι ο Όμηρος μεταφέρει ένα στοιχείο πολιτισμού της
δικής του εποχής σε προγενέστερους χρόνους (αναχρονισμός)
Επιβράδυνση: είναι η τεχνική παρεμβολής διηγήσεων σε κρίσιμες
στιγμές, έτσι ώστε ο ποιητής να αποσπά την προσοχή του ακροατή από το κύριο
θέμα. Οι επιβραδύνσεις στα έπη είναι πάρα πολλές. Δίνουν άνεση και εκτόνωση στη
φορτισμένη ατμόσφαιρα. Επίσης, ήταν και ευχάριστες γιατί έδιναν πληροφορίες για
σημαντικά πρόσωπα.
στίχ.208-211: η διεξοδική αναφορά στη ζωή του γερο-Λαέρτη αποτελεί
επιβράδυνση.
στίχ.224: μάντης: Οι μάντεις ήταν μια ξεχωριστή ομάδα
επαγγελματιών που είχαν το χάρισμα να προμαντεύουν τα μέλλοντα. Γνώριζαν τη
θέληση των θεών είτε γιατί τους την αποκάλυπταν άμεσα οι θεοί είτε γιατί
μπορούσαν να ερμηνεύσουν θεϊκά σημάδια. Ένα τέτοιο σημάδι ήταν και το πέταγμα
των πουλιών (οιωνοσκοπία → οιωνός(πουλί)+σκοπώ(παρατηρώ)). Άλλα είδη μαντικής
ήταν η σπλαγχνομαντεία, η πυρομαντεία, κ.ά.
στίχ.228: οι θεοί ήδη έχουν αποφασίσει ότι θα επιτρέψουν την
επιστροφή του Οδυσσέα. Το αν θα γίνει όμως πράγματι, εξαρτάται από τον ίδιο τον
Οδυσσέα (ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας Οδύσσειας)
στίχ.241-2: Εδώ έχουμε το ιδανικό της ευτυχισμένης ζωής ως τα
γηρατειά.
Χαρακτηρισμός προσώπων
Τηλέμαχος: Έχει ευγένεια
και συστολή. Δε μιλάει βαριά και προσβλητικά για τους μνηστήρες αλλά
συγκρατημένα. Είναι απαισιόδοξος για την τύχη του πατέρα του.
Αθηνά-Μέντης: Φέρει δύο
προσωπικότητες: από τη μια είναι ο τολμηρός ηγέτης-έμπορος, από την άλλη η
πανέξυπνη θεά που αφήνει να διαρρέουν οι πληροφορίες με μέτρο. Δημιουργεί κλίμα
εμπιστοσύνης και φιλίας.
 |
| Η Αθηνά κατεβαίνει στην Ιθάκη |
ΣΤΙΧΟΙ 245-360
Χαρακτηρισμός προσώπων
Τηλέμαχος: Νοιώθει απογοήτευση για την κατάσταση
στην οποία βρίσκεται το σπιτικό του, είναι πεσμένος ψυχολογικά, έχει έλλειψη
σιγουριάς για την κοινωνική του υπόσταση.
Αθηνά-Μέντης: Σκοπός της
Αθηνάς-Μέντη είναι να ανεβάσει το ηθικό του Τηλέμαχου ώστε να αναλάβει
πρωτοβουλίες. Αυτό το πετυχαίνει με τα εξής βήματα:
α) αναφέρεται στο μεγαλείο του
Οδυσσέα για να δώσει αισιοδοξία στον Τηλέμαχο
β) του απαριθμεί τα καθήκοντά του
γ) του κάνει κολακευτικά σχόλια
(ψηλός, λεβέντης).
Συνδυάζει την εξυπνάδα, την
ευστροφία και την πονηριά της Παλλάδας, με την αγάπη και την καλοσύνη του
Οδυσσέα. Φροντίζει για το καλό του Τηλέμαχου. Δεν παίρνει το δώρο της
φιλοξενίας για να μην του το στερήσει. Φεύγει ικανοποιημένος ότι πέτυχε το
σκοπό της-του.
στίχ.263-266: Εδώ προβάλλει το ηρωικό ιδανικό του τιμημένου θανάτου
του ήρωα, που αφήνει δόξα και στο γιο του. Καλός θάνατος θεωρείται είτε πάνω
στη μάχη είτε στα χέρια της οικογένειάς του.
στίχ.301: Σύμφωνα με τη συμβουλή της Αθηνάς-Μέντη, ο Τηλέμαχος
έπρεπε να καλέσει συνέλευση και να έχει τη σύμφωνη γνώμη των Αχαιών για να
διώξει τους μνηστήρες από το σπίτι του. Αυτό αντανακλά την πολιτική κατάσταση
την εποχή του Ομήρου (κι όχι του Τρωικού πολέμου). Δεν υπήρχε απόλυτη βασιλεία.
Είναι μια εποχή όπου γίνεται μετάβαση από τη βασιλεία στην αριστοκρατία.
Υπάρχουν συμβούλια που περιορίζουν την εξουσία του βασιλιά. Το ότι αυτό
συνέβαινε την εποχή του Ομήρου και όχι του Τρωικού πολέμου σημαίνει ότι εδώ
έχουμε αναχρονισμό.
στίχ.310: τα πλοία της εποχής κινούνταν τόσο με πανιά όσο και με
κωπηλάτες. Τα επιβατικά πλοία είχαν 20 κωπηλάτες, ενώ τα πολεμικά 50.
στίχ.324: κτερίσματα:
ήταν νεκρικές τιμές και αγαπημένα αντικείμενα του νεκρού, που τοποθετούνταν
στον τάφο του. Συνήθως ήταν ανάλογα με το φύλο, την ηλικία και την ιδιότητα του
νεκρού (όπλα, κοσμήματα, παιχνίδια, αγαπημένα αντικείμενα).
στίχ.328: Η Αθηνά-Μέντης συμβουλεύει τον Τηλέμαχο να σκοτώσει τους
μνηστήρες του, δηλαδή να επιχειρήσει να βρει μόνος του το δίκιο του. Αυτή η
απόδοση δικαιοσύνης λέγεται αυτοδικία. Την ξαναείδαμε όταν ο Ορέστης
σκότωσε μόνος το δολοφόνο του πατέρα του, τον Αίγισθο. Ίσχυε σε εποχές που δεν
υπήρχε γραπτό δίκαιο (νόμοι), γι’ αυτό ήταν αποδεκτό από την κοινωνία και από
τους θεούς. Σήμερα, δεν αποδεχόμαστε την αυτοδικία γιατί υπάρχουν γραπτοί νόμοι
για την απόδοση της δικαιοσύνης, όμως αυτή επιβιώνει σε μερικές περιοχές (π.χ.
μανιάτικες βεντέτες, κρητικές, κ.ά.)
στίχ.355: Πάνω από την εστία, στη στέγη, υπήρχε άνοιγμα, για να
φεύγει ο καπνός. Από εκεί έφυγε η θεά όχι μεταμορφωμένη σε πουλί, αλλά χάθηκε
ξαφνικά με την ταχύτητα ενός πουλιού.
Όταν αποκαλύπτεται η θεϊκή
ταυτότητα μιλάμε για επιφάνεια του
θεού.
Δεν πειράζει που στο τέλος η
Αθηνά αποκάλυψε την ταυτότητά της γιατί ήδη είχε πετύχει το σκοπό της, δηλαδή
να εμψυχώσει τον Τηλέμαχο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου