ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΟΧΗ (ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - 13η ΕΝΟΤΗΤΑ)

  

ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Τι είναι το απαρέμφατο ;

• Το απαρέμφατο είναι άκλιτος τύπος του ρήματος ( δηλαδή δεν κλίνεται ) που, όταν συνοδεύεται από άρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό.
• Έχει διάθεση, φωνή, χρόνους αλλά δεν έχει πτώσεις ούτε αριθμό.
• Ονομάζεται έτσι γιατί δεν φανερώνει ( ἀ στερητικό + παρεμφαίνω) συγκεκριμένο πρόσωπο και αριθμό, γιατί δεν έχει καταλήξεις.

Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων ;

	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ	ΑΟΡΙΣΤΟΣ	ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
Φωνηεντόληκτα	-ειν      τοξεύειν	-σειν τοξεύσειν	-σαι   τοξεῦσαι	-κέναι     τετοξευκέναι
Ουρανικόληκτα	-ειν    πράττειν	-ξειν   πράξειν	-ξαι   πρᾶξαι	-χέναι      πεπραχέναι
Χειλικόληκτα	-ειν    γράφειν	-ψειν   γράψειν	-ψαι   γράψαι	-φέναι      γεγραφέναι
Οδοντικόληκτα	-ειν     πείθειν	-σειν     πείσειν	-σαι      πεῖσαι	-κέναι      πεπεικέναι

Προσοχή! 

 
· Μόνο οι παραπάνω χρόνοι σχηματίζουν απαρέμφατο, δηλαδή ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.
· Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
· Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό. 

   π.χ. γε-γραφέναι
· Το απαρέμφατο του ρήματος εἰμί είναι : εἶναι

Το απαρέμφατο διακρίνεται σε έναρθρο ( με άρθρο ) π.χ. τό λακωνίζειν

και σε άναρθρο ( χωρίς άρθρο ) π.χ. φιλοσοφεῖν 

 Τι γνωρίζουμε για το έναρθρο απαρέμφατο ;

• Όπως λέει και το όνομά του, συνοδεύεται πάντα από το άρθρο του ουδέτερου γένους ( τό ).
• Το άρθρο κλίνεται κανονικά μόνο στον ενικό αριθμό ενώ το απαρέμφατο δεν αλλάζει.   π.χ. τό πράττειν, τοῦ πράττειν, τῷ πράττειν, τό πράττειν
• Λειτουργεί ως αφηρημένο ουσιαστικό.
• Λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση, εμπρόθετος προσδιορισμός κ.α.                                                       π.χ. Τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν. ( εδώ το έναρθρο απαρέμφατο τό λακωνίζειν λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος ἐστί )
• Δέχεται άρνηση μή.

Τι γνωρίζουμε για το άναρθρο απαρέμφατο ;

• Όπως λέει και το όνομά του, δεν συνοδεύεται από άρθρο.
• Έχει πολλές συντακτικές χρήσεις αλλά κυρίως λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.
• Διακρίνεται σε ειδικό και τελικό.

Ειδικό απαρέμφατο	Τελικό απαρέμφατο
Μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως»	Μεταφράζεται με τη λέξη «να»
Εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «γνωρίζω», «λέω», «νομίζω», «αντιλαμβάνομαι» κ.α.	Εξαρτάται από ρήματα που  σημαίνουν «θέλω», «μπορώ»,  «προτρέπω», «απαγορεύω» κ.α.
Δέχεται άρνηση οὐ	Δέχεται άρνηση μή
π.χ. Λέγουσι με σοφόν εἶναι.      Λένε ότι είμαι σοφός.	π.χ. Βούλομαι ταῦτα πρᾶξαι.       Θέλω να πράξω αυτά.

 Πότε το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο και πότε ως υποκείμενο ;

Το άναρθρο απαρέμφατο λειτουργεί ως αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.

Προσωπικά ρήματα είναι αυτά που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
π.χ. Ἐλεγον οὐκ εἶναι αὐτόνομοι.
Απρόσωπα ρήματα είναι αυτά που απαντούν μόνο στο γ’ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Τα συνηθέστερα είναι τα εξής :
δεῖ ( =πρέπει ), χρή ( =πρέπει, είναι ανάγκη ), προσήκει ( =ταιριάζει ) κ.α.

Οι απρόσωπες εκφράσεις είναι φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή επίρρημα και το γ’ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμί και ἔχω.
π.χ. καλόν ἐστι ( = είναι καλό ), δίκαιον ἐστι ( είναι δίκαιο ), καλῶς ἔχει ( =είναι καλό ) κ.α.

π.χ. Προσήκει ὑμῖν ἀγωνίζεσθαι.
π.χ. Καλόν ἐστι τοῦτο μαθεῖν. 

ΠΗΓΗ : http://www.e-philologika.edu.gr

 Σχηματισμός απαρεμφάτου στην ενεργητική και μέση φωνή των βαρύτονων ρημάτων. from Χρήστος Τσατσούρης

 

Διαβάστε για τη μετοχή εδώ : http://www.e-philologika.edu.gr/2013/05/blog-post_11.html 

Μετοχή - Ασκήσεις :

  Α.  Να αναγνωρίσετε γραμματικά (χρόνος, γένος, πτώση, αριθμός) τις 

μετοχές του κειμένου:

            Ἑρμῆς ἐν σπαργάνοις ἔτι ὤν είς Πιερίαν παραγίγνεται κλέψων τάς βοῦς τοῦ Ἀπόλλωνος. Κομίσας δ’ αὐτάς εἰς τήν Πύλον ἐν σπηλαίω ἀπέκρυψεν. Ἐκεῖθεν εἰς 
Κυλλήνην ὤχετο. Ἀπόλλων εἰς Κυλλήνην ἔρχεται καί τούς ἐνταῦθα διαμένοντας 
ἀνακρίνει. Οὗτοι δέ λέγουσιν ὡς οὐκ ἐγίγνωσκον τόν ἠρπακότα ταύτας. Ἀπόλλων 
δέ μανθάνει τόν κεκλοφότα ἐκ τῆς μαντικῆς. Εὐθύς δέ πρός τήν Μαῖαν, μητέρα οὖσαν 
τοῦ Ἑρμοῦ, παραγίγνεται καί τόν παῖδα μηνύει.Ἡ δέ δεικνύει τοῦτον ἐν σπαργάνοις 
ὄντα.

Β.  Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των μετοχών:

1.      Ὁ κακῶς ………………….. (βασιλεύω, ενεστ.) φθονερός ἐστι.

2.       Οἱ Ἕλληνες ἔμαθον Κῦρον ……………………….. (θνήσκω, παρακ.)

3.      Εὐρήσεις πολλούς τῶν ἀνθρώπων ἀδικωτάτους ………………. (εἰμί,ενεστ.)

4.      Σωκράτης ἔχαιρεν ………………….. (ἀκούω, αόρ.) ταῦτα.

5.      Ἧλθεν …………………. (πείθω, μέλλ.) τούτους.

6.      Πατρικός ἡμῖν φίλος τυγχάνεις…………………………(εἰμί, ενεστ.)

7.      Διώξομεν τούς ………………………..(λύω, μέλλ.)

8.      Ἡ πόλις κολάζει τούς κακῶς ……………………….(λέγω, ενεστ.)

9.      Τοσαῦτα κακά ………………………..(πράττω, αορ.) δίκην οὐκ ἔδοσαν.

10.  Διώξομεν τούς ………………………(κελεύω, ενεστ.)

11.  Ὁ …………………..(σώζω, αορ.) τήν πατρίδα μεγάλην τιμήν ἔχει.

12.   Παρεσκευάζοντο ως ……………………..(διώκω, μέλλ.)

 Γ. Να αναγνωρίσετε το είδος των επιρρηματικών μετοχών  (τροπική, χρονική, 
αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική) στις παρακάτω προτάσεις:

1.      Ταῦτα πράξας ἐπορεύετο εἰς Λακεδαίμονα.

2.       Ἀγησίλαος βουλόμενος ἀσκῆσαι τό στράτευμα ἇθλα προύθηκεν.

3.      Παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες.

4.      Τοιαῦτα ποιῶν ἡμᾶς ἐχθρούς ἔξεις.

5.      Οἱ στρατιῶται ἐπορεύοντο ἄδοντες.

6.      Συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον.

7.      Εὐγενής ὤν ἀγενῶς λέγεις.

8.      Τοῦτο λέξων ἔρχομαι.

9.      Ταῦτα λέξας ἔφυγε.

10.  Ἦλθεν ἔχων ναῦς ὁλίγας.

11.  Ἀλέξανδρος ἀπέστειλεν Ἀμύνταν τούς ἐχθρούς διώξοντα.

12.   Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο.

13.  Ἄχθονται οὐκ ἔχοντες ἀργύρια.

14.  Ταῦτα ἔχων ἅπαντα ἔχω.

15.  Οὐδέν ἐρῶ ἔχων εἰπεῖν.

16.  Ἔπλεον πολεμήσοντες.

Δ. Να κλίνετε και στα τρία γένη τη μετοχή ενεστώτα του εἰμί :

       Αρσενικό                                        Θηλυκό                                Ουδέτερο

 ΠΗΓΗ : https://sites.google.com/site/archaiaagymnasiou/home/askeseis-diagonismata/a-15