ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Ενότητα 2η )

Θεωρία και ασκήσεις στη Νεοελληνική Γλώσσα

από τη συνάδελφο Φωτεινή Θεοδούλου (Κύπρος)

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Α. EΓΚΛΙΣΕΙΣ

Πρέπει να ξέρω να αναγνωρίζω τις εγκλίσεις των ρημάτων και να καταλαβαίνω τι φανερώνουν :

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

Φανερώνει:

1. Το πραγματικό, το βέβαιο                  Διάβασε και γι’ αυτό έγραψε καλά.

2. Το δυνατό                          Αν είχε διαβάσει, θα έγραφε καλά στις εξετάσεις.

3. Το πιθανό                          Ο Πέτρος δεν φάνηκε. Μάλλον θα διαβάζει.

4. Ευχή (ας, να, μακάρι να, είθε να )        Μακάρι να διαβάζατε όλο το χρόνο! Ας    μελετούσατε λίγο       περισσότερο...!

5. Παράκληση                        Δεν ρίχνετε μια ματιά στις εγκλίσεις;

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

Φανερώνει:

1. Το ενδεχόμενο               Ίσως να χρειαστεί να διαβάσετε λίγο περισσότερο.

2. Το επιθυμητό                           Ας γράψετε όλοι

3. Προτροπή                                 Ας αρχίσετε διάβασμα!

4. Παραχώρηση                            Εντάξει, να μη διαβάσετε την ενότητα 7 !

5. Ευχή                        Μακάρι να πετύχετε στις εξετάσεις!

6. Απορία                      Να διαβάσουμε και τα 15 κείμενα ;

7. Προσταγή ή απαγόρευση    ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΚΑΛΑ!

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

Φανερώνει:

1. Προσταγή                             Καθίστε τώρα να διαβάσετε για τις εξετάσεις!

2. Προτροπή                             Διαβάστε για τις εξετάσεις!

3. Απαγόρευση                         Μη μιλάτε την ώρα της εξέτασης!

ΑΣΚΗΣΗ :

Να γράψετε σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα υπογραμμισμένα ρήματα και τι φανερώνει 

η έγκλιση αυτή στη συγκεκριμένη περίπτωση.

1. Μακάρι να πήγαινα κι εγώ στο μπάσκετ μαζί τους. Οριστική (ευχή)

2. Ίσως να συναντήσω την Αθηνά σήμερα .................................................................................

3. Φρόντιζε πάντα την εμφάνισή του  ...........................................................................................

4. Δοκίμασε να λύσεις αυτή την άσκηση .....................................................................................

5. Να σας έχει καλά ο Θεός!     ........................................................................................................

6. Σταματάτε να τσακώνεστε!     .....................................................................................................

7. Θα είχα χάσει το δρόμο, αν δεν ήσουν εσύ! ........................................................................

8. Μη φωνάζεις!        .............................................................................................................................

9. Εντάξει, ας μη βγούμε έξω απόψε!  .........................................................................................

10. Να λύσουμε όλες τις επαναληπτικές ασκήσεις; ..............................................................

Β. ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ		ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ
ΠΑΡΟΝ		ΠΑΡΕΛΘΟΝ	ΜΕΛΛΟΝ
ΜΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ	Ενεστώτας: διαβάζω	Παρατατικός: διάβαζα	Εξακολουθητικός Μέλλοντας: θα διαβάζω
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ	-- --	Αόριστος: διάβασα	Συνοπτικός/Στιγμιαίος Μέλλοντας: θα διαβάσω
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟ	Παρακείμενος: έχω διαβάσει	Υπερσυντέλικος: είχα διαβάσει	Συντελεσμένος Μέλλοντας: θα έχω διαβάσει

ΑΣΚΗΣΕΙΣ :

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενέργειας 

   του κάθε ρήματος.

ΡΗΜΑ	ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ	ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
είχε διαβάσει	παρελθόν	συντελεσμένο
παρακολουθούσαν
φτιάχνεις
θα έχει χαθεί
θα προσέξω
έχω αγχωθεί
ταράχτηκα
σκουπίζω

2. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις βάζοντας τα ρήματα στον Aόριστο. 

   Προσέξετε την αύξηση!!!

α. Εκφράζει με θάρρος τις απόψεις του. Εξέφρασε με θάρρος τις απόψεις του.

β. Προκύπτουν πολλά ζητήματα.            ...............................................................................

γ. Αναλαμβάνω την ευθύνη.                    ....................................................................................

δ. Τον προσβάλλει αυτό που είπες!        ................................................................................

ε. Μου διαφεύγει η απάντηση.                .....................................................................................

στ. Συγγράφει τη διατριβή του.              .....................................................................................

Γ. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ

Ανάλογα με τη σχέση του πρώτου με το δεύτερο συνθετικό χωρίζονται σε:

·         Παρατακτικά: τα σύνθετα παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο. 

                             (Θα μπορούσαν απλώς να συνδεθούν με το ΚΑΙ.)

αλατοπίπερο < αλάτι + πιπέρι

ασπρόμαυρος < άσπρος + μαύρος

ανοιγοκλείνω < ανοίγω + κλείνω

• Προσδιοριστικά: το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο.

 μεγαλούπολη < μεγάλη + πόλη

 βατραχοπέδιλα < βάτραχος + πέδιλα

 σιγοτραγουδώ < σιγά + τραγουδώ

• Κτητικά: μπορούν να αποδοθούν με τη φράση «εκείνος που εχει...»

 καλότυχος < καλός + τύχη (εκείνος που έχει καλή τύχη)

 γκριζομάλλης < γκρίζος + μαλλιά (εκείνος που έχει γκρίζα μαλλιά)

·         Αντικειμενικά: το ένα συνθετικό είναι το ουσιαστικό και έχει θέση αντικειμένου στο ρήμα.

 βιβλιοπώλης < βιβλίο + πωλώ (αυτός που πουλά βιβλία – βιβλία = αντικείμενο)

 πετρελαιοπαραγωγός < πετρέλαιο + παραγωγός (αυτός που παράγει πετρέλαιο)

ΑΣΚΗΣΗ : Να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα.

ΣΥΝΘΕΤΗ ΛΕΞΗ	Α΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ	Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ	ΕΙΔΟΣ
παυσίπονο	παύω	πόνος	αντικειμενικό
βαριακούω
μικροϊδιοκτήτης
καλόκαρδος
αγριολούλουδο
κωμικοτραγικός
νεκροθάφτης
στενόμακρος