Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2016

"ΦΑΤΝΗ" - ΓΙΩΡΓΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

El Greco
 III. Φάτνη

Μέσα μας γίνεται η Γέννηση.
Έξω στέκει το σχήμα της -
Μας φανερώνεται.

Εδώ που στήσαμε τη φάτνη,
Εδώ που κρεμάσανε το άστρο,
Είναι σα μια μεγάλη πέτρα -
Πέτρα υψηλή, μετέωρη.
Ένα πυκνό σημείο αιωνιότητας.

Το Βρέφος, ο Ιωσήφ και η Μαρία,
Τ' αγαθά ζώα. Οι Άγγελοι
Σταματημένοι σε μια πτήση
Ψηλά, στη σιωπή, παίζοντας όργανα.

Άρπα, κορνέτα, βιολί και φυσαρμόνικα.

Ακίνητοι σαν από πορσελάνη,
Με σιωπή απόλυτη, μουσική.

(Η Νύχτα απλώνεται σαν την ηχώ
Αυτής της μουσικής, της σιωπής,
Της μουσικής των Αγγέλων μέσα μας, έξω μας).

Αν στέκουν εδώ, πετούν εκεί,
Στον άλλο χώρο∙ αντλούν
Αίμα σκληρό απ' το αίμα μας,
Αγάπη απ' την αγάπη μας.

Παίρνουν τα όνειρά μας και τα ψηλώνουν.

Η Μόνα στέκει κοντά τους ακίνητη,
Σαν από πορσελάνη, αγγίζει τα εύθραυστα πόδια τους.

Βλέπει το αόρατο στο μαγικό καθρέφτη του ορατού.

Τι τώρα, τι πάντα.

Ω καθαρότατη ψυχή,
Άμωμη, αμόλυντη, ανυπόκριτη.

Ο χρόνος ανοίγει σαν το φεγγίτη που μας φωτίζει.

Τα παίρνουμε και τα πλαγιάζουμε
Μέσα σ' ένα κουτί να κοιμηθούν
Πάνω σε χάρτινο άχυρο να μη ραγίσουν.

 

Από το ποίημα Η Μόνα παίζει (1961) του Γιώργου Θέμελη 
  

Καλά Χριστούγεννα !
 

Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2016

ΛΟΤΗ ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ : "ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΚΑΛΕΣΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΝΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ/ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ;"


 Μια ερώτηση που θέτουν κατά καιρούς οι δάσκαλοι των μεγάλων τάξεων του δημοτικού και πολύ συχνότερα οι φιλόλογοι του γυμνασίου, σχετικά με τις συναντήσεις των μαθητών με συγγραφείς είναι η εξής:  «Γιατί να προσκαλέσουμε στο σχολείο ένα συγγραφέα παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας και όχι ένα συγγραφέα για μεγάλους;»

    Τα επιχειρήματα είναι πολλά, όμως αρκεί, νομίζω, να επαναλάβει κανείς το κυριότερο χαρακτηριστικό των έργων όσων γράφουν για παιδιά και νέους. Είναι η ελπίδα που ποτέ δε λείπει, το θάρρος και το κέφι για τη ζωή που μένει πάντα ως γεύση στο τέλος ενός παιδικού ή νεανικού βιβλίου, παρ’ όλο που το βιβλίο αυτό μπορεί συχνότατα να κρύβει στις σελίδες του πικρές πλευρές της ζωής, να μιλάει για θλιβερά γεγονότα ή για καυτά κοινωνικά προβλήματα. Κι αυτό το θάρρος, αυτή την ελπίδα, αυτό το μικρόβιο της ευεξίας, το χρειάζονται τα παιδιά όσο και το ψωμί, ιδιαίτερα στην εποχή μας, όπου όλα δείχνουν να τ' αποθαρρύνουν, να τα τρομάζουν, να τ’ απελπίζουν.
       Αυτό μου φέρνει πάντα στο νου κάτι που διάβασα πριν από χρόνια στο περιοδικό  The Horn Book Magazine (July-August 1996, σελ. 413) για μια φυλή ιθαγενών της Αυστραλίας. Οι άνθρωποί της, λέει, αν δουν το ρύζι να μη μεγαλώνει, στέλνουν παραμυθούδες να σκύψουν και να του διηγηθούν ποιες είναι οι καταβολές του, να του μιλήσουνε για τον προορισμό του στη γη, να του δώσουν κουράγιο. Και τότε το ρύζι, καταλαβαίνοντας τον λόγο που βρίσκεται εκεί, αρχίζει πάλι να μεγαλώνει.
 
 

Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2016

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΙΑΣ ΟΙΝΟΧΟΗΣ : ΑΠΟ ΤΟ ΔΥΡΡΑΧΙΟ ΣΤΗΝ ΕΟΡΔΑΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ

Ένας... Έρωτας των κλασικών χρόνων (5ος - 4ος π.Χ. αιώνας) ήρθε πάνω σε οινοχόη - πιθανόν από το Δυρράχιο στην Εορδαία της Κοζάνης. 


Το εξαιρετικής ποιότητας και απόδοσης της παράστασης αγγείο παρέδωσε άγνωστο άτομο στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης και παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, στη διάρκεια της 4ης επιστημονικής συνάντησης για «Το Αρχαιολογικό Έργο στην Άνω Μακεδονία», το ερχόμενο Σαββατοκύριακο στην Καστοριά.

Ο αρχαιολόγος Νίκος Ακαμάτης, ακαδημαϊκός συνεργάτης του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, μελέτησε 35 αγγεία από ανασκαφές στην Κοζάνη και τα 31 από αυτά (ποσοστό 88,6%) είναι αττική ερυθρόμορφη κεραμική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζουν δύο αρυβαλλοειδείς λήκυθοι και μία οινοχόη, που προέρχονται από παράδοση ιδιώτη από την περιοχή της Εορδαίας.

«Τα συγκεκριμένα αγγεία ενδεχομένως προέρχονται από το ίδιο ή από διαφορετικά εργαστήρια της Δυτικής Ελλάδας», είπε στο «Έθνος» ο κ. Ακαμάτης, προσδιορίζοντας τις περιοχές του Αγρινίου, της Ηπείρου ή της Ανατολικής Αδριατικής (σημερινή Αλβανία) και πρόσθεσε: «Τα τρία αγγεία, που ίσως προέρχονται από το ίδιο ταφικό σύνολο, είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς δεν έχουν εντοπιστεί, μέχρι σήμερα, άλλα ερυθρόμορφα αγγεία εργαστηρίων της Δυτικής Ελλάδας στον βορειοελλαδικό χώρο».

Ειδικά για την οινοχόη, στην οποία εικονίζεται Ερωτας που πραγματοποιεί σπονδή σε βωμό, η παράσταση μπορεί να συγκριθεί με παρόμοια που βρέθηκε σε αγγείο τύπου χοός από την αρχαία Επίδαμνο (Δυρράχιο) στη σημερινή Αλβανία, ως προς τον τρόπο σχεδίασης της φυτικής διακόσμησης κάτω από τη λαβή και των φτερών της μορφής.

Τα περισσότερα από τα ερυθρόμορφα κεραμικά, που μελετήθηκαν από τον κ. Ακαμάτη, προέρχονται από ανασκαφές στα νεκροταφεία της Αιανής, άλλα και από τις νεκροπόλεις στη Μεταμόρφωση, στην Άνω Κώμη, στην αρχαία Εορδαία, στη Μαυροπηγή, στον Άγιο Χριστόφορο και στους Πύργους, ενώ κάποια προέρχονται από παραδόσεις ανώνυμων πολιτών, συνεπώς δεν είναι γνωστή η ακριβής προέλευσή τους.

Το ταξίδι-μυστήριο της οινοχόης του Έρωτα
Ασκός με γρύπες
Τα σχήματα και τα εικονογραφικά θέματα των αγγείων είναι χαρακτηριστικά της κλασικής εποχής (5ος-4ος π.Χ. αιώνας). Ως προς τα σχήματα, εντοπίστηκαν κυρίως αρωματοδοχεία (αρυβαλλοειδείς λήκυθοι, ασκοί), αγγεία μεταφοράς υγρών (πελίκες, οινοχόες, υδρία) και άλλων χρήσεων (ιχθυοπινάκιο, λεκανίδα). Είναι διακοσμημένα με φυτικά μοτίβα, ζώα και μυθικά όντα, σκηνές ιδιωτικού βίου, παραστάσεις με προτομές, διονυσιακά και άλλα μυθολογικά θέματα. Σε καλή κατάσταση διατηρείται, μεταξύ άλλων, ασκός με γρύπες, οινοχόη με παράσταση αθλητών και προτομή άνδρα με πέτασο (είδος καπέλου), πιθανόν του Ερμή ψυχοπομπού.

Το ενδιαφέρον

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραστάσεις του θεού Διονύσου πάνω σε πάνθηρα με τη συνοδεία σατύρου και μωρού που μπουσουλάει. Η εμφάνιση παρόμοιων απεικονίσεων μωρών σε τύπο οινοχοών, έχει οδηγήσει στη σύνδεσή τους με την ανοιξιάτικη διονυσιακή τελετή, τους Χόες, που τελούνταν στην Αθήνα τη δεύτερη μέρα της γιορτής των Ανθεστηρίων. Τα αγγεία στα οποία εικονίζονται μωρά έχουν ερμηνευτεί ως ταφικά δώρα παιδιών που χάνονταν πριν από τα 3 τους χρόνια. Η παραγωγή των συγκεκριμένων αγγείων στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ. σχετίζεται από πολλούς ερευνητές με την αυξημένη παιδική θνησιμότητα στην Αθήνα κατά την τελευταία περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Οι μεγάλες απώλειες των Αθηναίων τούς οδήγησαν στο να στέλνουν συνεχώς το μήνυμα της τεκνοποίησης.


Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος  http://anaskafi.blogspot.gr

Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2016

ΠΩΣ ΕΜΑΘΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΙΑΣ ;

Πώς έμαθαν οι αρχαίοι την πτώση της Τροίας; Το μήνυμα διένυσε 550 χιλιόμετρα μέσα σε μία νύχτα πριν από 3.000 χρόνια. Φρυκτωρίες, η επινόηση των Ελλήνων που «εκμηδένιζε» τις αποστάσεις.


Σταθμός φρυκτωρίας στην Ικαρία και Καμινοβιγλάτορας στην Κύθνο. Φωτο Χρ.Βασιλόπουλος... 




Πριν από 3.000 χρόνια, ένα μήνυμα διένυσε απόσταση 550 χιλιομέτρων μέσα σε μία νύχτα. Η Τροία είχε πέσει και ο Αγαμέμνονας, βασιλιάς των Αχαιών, έστελνε τη χαρμόσυνη είδηση στη γυναίκα του, την Κλυταιμνήστρα, που τον περίμενε πίσω στις Μυκήνες. Πώς όμως θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτός ο άθλος; Ένας άνθρωπος ήταν αδύνατον να καλύψει αυτή την απόσταση μέσα σε λίγες ώρες. Ούτε καν ένα πλοίο δεν θα μπορούσε να διασχίσει το Αιγαίο τόσο γρήγορα. Η μέθοδος που χρησιμοποίησαν οι Αχαιοί για να ανακοινώσουν τον θρίαμβό τους είχε εφευρεθεί από τον Παλαμήδη και ήταν γνωστή με το όνομα «φρυκτωρία», ή μάλλον «φρυκτωρίες» διότι ήταν πολλές. Ο Παλαμήδης ήταν ένας απ’ τους ήρωες της Τρωϊκής εκστρατείας, γιος του βασιλιά Ναύπλιου και μαθητής του σοφού Κένταυρου Χείρωνα απ’ το Πήλιο. Ήταν εξαιρετικά έξυπνος και εφευρετικός και όλοι τον θαύμαζαν για την στρατιωτική του ευφυΐα. Ο Παλαμήδης λοιπόν, έδωσε τη λύση στο πρόβλημα των Αχαιών, επινοώντας τις φρυκτωρίες...

Η λέξη φρυκτωρία είναι σύνθετη και αποτελείται από τη λέξη «φρυκτός» που σημαίνει «πυρσός» και το ρήμα «ορώ». Επρόκειτο για μικρά πυργάκια από ξύλα, τα οποία τοποθετούνταν πάνω σε βουνοκορφές με καλή ορατότητα. Όταν έπρεπε να διαδοθεί ένα μήνυμα, οι φύλακες έβαζαν φωτιά στα ξύλα, ούτως ώστε οι φλόγες να γίνονταν ορατές μέχρι την επόμενη φρυκτωρία, που βρισκόταν σε βουνοκορφή πολλά χιλιόμετρα μακριά. Έτσι, μέσω μια αλυσίδας πυρκαγιών, το μήνυμα έφτανε στον προορισμό του. Ασφαλώς, το μήνυμα που συμβόλιζαν οι πυρκαγιές έπρεπε είναι γνωστό από πριν. Οι κάτοικοι των Μυκηνών γνώριζαν ότι όταν θα έβλεπαν τις φρυκτωρίες να ανάβουν, η Τροία θα είχε πέσει..
Με τον ίδιο τρόπο, η διαδρομή των φρυκτωριών ήταν συγκεκριμένη και απαιτούσε μεγάλη οργάνωση. Έπρεπε να επιλεγούν βουνοκορφές που ήταν ορατές από μεγάλη απόσταση, στις οποίες όμως, να μπορούσαν να σκαρφαλώσουν άνθρωποι για να κατασκευάσουν, να συντηρήσουν και κάποια στιγμή, να ανάψουν τις φωτιές.





Οι φρυκτωρίες του Αγαμέμνονα κάλυψαν 550 χιλιόμετρα και ακολούθησαν την εξής διαδρομή: Τροία – Ίδη – Έρμαιο Λήμνου – Αθως Αγίου Όρους – Μάκιστο Εύβοιας – Μεσσάπιο της Βοιωτίας – Κιθαιρώνας – Αιγίπλαγκτο – Αραχναίο – Παλάτι των Μυκηνών.... 

ΧΟΡΟΣ: Και πότε κούρσεψαν την πόλη;

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ: Τη νύχτα, σου είπα, που το φως γέννησε τούτο.

ΧΟΡΟΣ: Τόσο γοργά ποιος θα ‘ρχονταν μαντατοφόρος;

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ: Ο Ήφαιστος, λαμπρός στέλντοντας φέγγος από την Ίδη. Συναλλάζοντας οι φλόγες την έτοιμη φωτιά, μια με την άλλη, τη φέραν ως εδώ. (…) Αυτό σου λέω το ξάστερο σημάδι από την Τροία και το μαντάτ’ ο άντρας μου έχει στείλει.


  (ΑΙΣΧΥΛΟΥ, ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ 263-304, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΑΣΟΥ ΡΟΥΣΣΟΥ, ΚΑΚΤΟΣ 1992)... 

Καμινοβιγλάτορες 

Οι φρυκτωρίες χρησιμοποιούνταν επί αιώνες, μέχρι και τη βυζαντινή αυτοκρατορία, όπου ήταν γνωστές ως «καμινοβιγλάτορες», από το «κάμινος» που σημαίνει φωτιά και τη λέξη «βίγλα», που προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει παρατηρητήριο. Το 532 μ.Χ., η αυτοκράτειρα Θεοδώρα χρησιμοποίησε καμινοβιγλάτορες για να ειδοποιήσει τον στρατηγό Βελισάριο, ο οποίος είχε αναλάβει να καταστείλει τη στάση του Νίκα.
Μία ακόμα αναφορά στον σημαντικό ρόλο των καμινοβιγλατόρων έκανε ο Νικηφόρος Φωκάς στο έργου του, «Περί Παραδρομής», όπου αναφέρει ότι χρησιμοποιούντο για να προειδοποιούν τον άμαχο πληθυσμό ότι πλησίαζαν εχθροί, ώστε να προλάβουν να κρυφτούν.



             
                                        ΠΗΓΗ: www.mixanitouxronou.gr/

                                                 ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ :



Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2016

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ - Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ "ΔΥΝΑΤΟΥΣ" - ΙΣΤΟΡΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ




α. Οικονομία  και  κοινωνία  της  υπαίθρου :


Εποχή Μακεδονικής δυναστείας (867 -  1056) : σταθερή αύξηση του πληθυσμού και βελτίωση της οικονομίας.

8ος - 9ος αι. : → αριστοκρατία της γης (επαρχιακή)
                      αριστοκρατία των αξιωμάτων (αστική)

8ος - 11ος αι. : επέκταση των οικογενειακών επωνύμων

Επαρχιακή + Αστική αριστοκρατία = νέα αριστοκρατία οι δυνατοί (μέσω γάμων)

Δυνατοί : πολιτικοί, στρατιωτικοί και θρησκευτικοί άρχοντες, διαχειριστές κρατικής, αυτοκρατορικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

Πένητες : οι αγροτικοί πληθυσμοί που διακρίνονται σε :
                 α) ελεύθεροι γαιοκτήμονες
                 β) ακτήμονες γεωργοί (χωρίς δική τους γη, ενοικιάζουν γη άλλων)
                 γ) πάροικοι (δεμένοι με τη γη ή εξαρτημένοι από τους κυρίους τους)


Η αγροτική κοινότητα αντιμετωπίζει προβλήματα από :

α) τους μεγαλοκτηματίες → αρπάζουν τα κτήματα των μικρομεσαίων (νόμιμα ή και  παράνομα)
β) το κράτος → φορολογικές πιέσεις

Μεγάλα κτήματα : δεν είναι ενιαία, αλλά διάσπαρτες εκτάσεις, τα χωρία ή προάστεια

Ευγενείς : έχουν εισοδήματα από κτήματα και μισθούς, ζουν πολυτελή ζωή, δεν επενδύουν για να βελτιώσουν την παραγωγή τους → η γεωργική παραγωγή παραμένει στάσιμη.

β. Οικονομία  και  κοινωνία  των  πόλεων :


Η αστική οικονομία : αναπτύσσεται με κέντρο τις πόλεις, που γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη.

-    ανοικοδόμηση παλαιών πόλεων (π.χ. Πάτρα, Σπάρτη)
-    δημιουργία νέων πόλεων
-    Κάστρα : αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα (αστυκώμαι ή αγροτοπόλεις)

o   Εμποροπανηγύρεις :ετήσιες, σε μεγάλες πόλεις (π.χ. Έφεσος, Τραπεζούντα)
o   Συστήματα : επαγγελματικά σωματεία (συντεχνίες) εμπόρων και βιοτεχνών
o   Επαρχικόν βιβλίον : συλλογή νομικών διατάξεων → καθόριζε τη λειτουργία των συστημάτων στην Κων/λη από το 10ο αι.
o   Βιοτεχνίες : τροφίμων και ειδών πολυτελείας (μετάξι, μπαχαρικά κτλ.)

o   Εμπόριο :

-          εμπορικές σχέσεις με : Βούλγαρους, Ρώσους, ιταλικές πόλεις, Χαλιφάτο (Άραβες)
-          μακρινά ταξίδια εμπόρων για μπαχαρικά, βαφικές ύλες, αρώματα
-          εκτελωνισμός προϊόντων στην Τραπεζούντα


Μεσαία τάξη :   - τάξη επιχειρηματιών (εμποροβιοτέχνες, ναύκληροι, τραπεζίτες)
-    οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφότητες
-    υποκινούσε λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών
-    ασκούσε μεγάλη πολιτική και κοινωνική επιρροή

Δήμος : πολυάριθμες λαϊκές μάζες από φτωχούς και άνεργους 


Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία. α. Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου. Ιστορία Β΄ Γυμνασίου from Χρήστος Τσατσούρης




2. Η  νομοθεσία  της  Μακεδονικής  Δυναστείας 

και  η  σύγκρουσή  της  με  τους  «δυνατούς» 



α. Η  νομοθετική  δραστηριότητα :



Μακεδονική δυναστεία : το νομοθετικό της έργο είχε ως στόχο :



α) την εύρυθμη λειτουργία της διοίκησης

β) τη λύση επειγόντων κοινωνικών προβλημάτων



    αναθεώρηση της νομοθεσίας των Ισαύρων

    έκδοση νέων νόμων, προσαρμοσμένων στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής



Η  νομοθεσία :



1.   Πρόχειρος Νόμος : εύχρηστη συλλογή νόμων που αντικατέστησε την Εκλογή των Ισαύρων.

2.    Επαναγωγή : καθόριζε τα αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη

3. Βασιλικά : συλλογή νόμων (60 βιβλία) επηρεασμένη από τους νόμους του Ιουστινιανού.

4.   Επαρχικόν Βιβλίον: νόμοι  για τη λειτουργία των συντεχνιών της Κων/πολης.

5.   Νεαρές : νέοι νόμοι που απέβλεπαν  στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας.




β. Νόμοι  και  αγώνας  κατά  των  δυνατών :



        Οι «δυνατοί» επεδίωκαν : - να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών

-    να αποσπάσουν προνόμια

-    να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία



    Το βυζαντινό κράτος : αντέδρασε σ’ αυτές τις επιδιώξεις, γιατί χρειαζόταν  τους ελεύθερους αγρότες :



 α) στην άμυνα : υπηρετούσαν στους θεματικούς στρατούς και

 β) στην οικονομία : πλήρωναν φόρους



Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν με τις Νεαρές τους να προστατέψουν τους ελεύθερους αγρότες από τους δυνατούς και πέτυχαν τα ακόλουθα :



1.   την προτίμηση των γειτόνων ή συγγενών για αγορά κοινοτικής γης

2.  την απόδοση των χωραφιών που είχαν αρπάξει οι δυνατοί στους φτωχούς ιδιοκτήτες τους.

3.    την απαγόρευση πώλησης ή αγοράς στρατιωτικών κτημάτων (στρατιωτόπια).

4.    τον περιορισμό της αύξησης της εκκλησιαστικής περιουσίας.

5.   το «Αλληλέγγυον» (1002) : νόμος που επέβαλε στους δυνατούς να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών.